محبوبه زحمتکش؛ علی اصغر منتظر
چکیده
چکیده
این تحقیق با هدف ارزیابی عملکرد 18 شبکه آبیاری از 10 کشور جهان با استفاده از شیوه مقایسه‌ای و تحلیل داده‌کاوی انجام گردید. بدین منظور عملکرد شبکه‌های آبیاری دز، سفیدرود، تجن و وشمگیر از ایران با 14 شبکه آبیاری از 9 کشور جهان مورد مقایسه قرار گرفت. در بررسی‌ها از 13 شاخص ارزیابی در زمینه عملکرد بهره‌برداری و راندمان تولید استفاده ...
بیشتر
چکیده
این تحقیق با هدف ارزیابی عملکرد 18 شبکه آبیاری از 10 کشور جهان با استفاده از شیوه مقایسه‌ای و تحلیل داده‌کاوی انجام گردید. بدین منظور عملکرد شبکه‌های آبیاری دز، سفیدرود، تجن و وشمگیر از ایران با 14 شبکه آبیاری از 9 کشور جهان مورد مقایسه قرار گرفت. در بررسی‌ها از 13 شاخص ارزیابی در زمینه عملکرد بهره‌برداری و راندمان تولید استفاده شد. شیوه خوشه‌بندی k-means در تحلیل شاخص‌ها و داده‌کاوی ارتباط مابین آن‌ها به‌کار گرفته شد. با محاسبه مقادیر کمّی شاخص‌ها و انجام فرایند خوشه‌بندی، هفت خوشه مجزا از شبکه‌های آبیاری تشکیل و ارزیابی گردید. بررسی خوشه‌ها نشان داد که هم‌خوشه بودن شبکه‌های بدون پوشش کانالهای انتقال آب و شبکه‌های دارای100 درصد پوشش بتنی کانالهای اصلی و 50 درصد پوشش بتنی کانالهای فرعی می‌تواند به دلیل استفاده از آب برگشتی زهکش‌ها در شبکه مودا باشد. به تعبیر دیگر پوشش‌دار نمودن کانالهای انتقال و تجهیز شبکه‌های آبیاری به سیستم استفاده از آب برگشتی شرایط دستیابی به عملکرد تحویل آب مطلوب این سامانه‌ها را فراهم می‌نماید. نتایج بیانگر آن است که تسطیح اراضی به‌عنوان یکی از برنامه‌های به‌سازی، نقش قابل توجهی در ارتقای سطح راندمان تولید شبکه‌های آبیاری ایفا می‌نماید. در این زمینه افزایش تولید 5/1 تا 2 تن در هکتار در شبکه‌های بنی امیر مراکش و آفیس دونیگرکشور مالی به دلیل اجرای برنامه تسطیح اراضی تجربه گردیده است. ارزیابی نشان داد که وجود انجمن‌های فعال بهره‌برداران آب در شبکه‌های آبیاری به‌عنوان عامل دیگری در بهبود راندمآن‌های مدیریتی است. در این زمینه می‌توان مطلوب بودن شاخصهای اقتصادی شبکه وشمگیر علی‌رغم وجود هزینه‌های نگهداری و بهره‌برداری بالا به دلیل اتمام عمر مفید سد و اجزای آن را تنها در نتیجه وجود تعاونی‌ها و تشکل‌های آب‌بران و مدیریت 70 درصد از اراضی شبکه توسط آن‌ها جستجو نمود. عدم وجود این تشکل‌ها در شبکه دز، باعث افزایش مقدار شاخص نسبت تأمین آب آبیاری سالانه به 08/3 گردیده است. این در حالی است که این شاخص‌ها در شبکه آفیس دو نیگر با بهره‌مندی از انجمن‌های فعال مصرف‌کنندگان آب 12/0بوده است. نتایج نشان داد که کاربرد ترکیبی شیوه تحلیل مقایسه‌ای و خوشه‌بندی از قابلیت مطلوبی در ارزیابی عملکرد شبکه‌های آبیاری برخوردار می‌باشد.
واژه‌های کلیدی: ارزیابی مقایسه‌ای، خوشه‌بندی، داده‌کاوی، شاخصهای عملکرد، شبکه آبیاری
علی اصغر منتظر؛ نرجس پاشازاده
چکیده
چکیده
این تحقیق با هدف کاربرد مدل هیدرولیکی کانال من (CANALMAN) در ارزیابی عملکرد توزیع آب گزینه‌های مختلف بهره برداری کانال اصلی غرب شبکه آبیاری دز انجام گرفت. شرایط واقعی بهره برداری کانال در طول 5 ماه (اردیبهشت الی شهریور 1385) با استفاده از مدل واسنجی شده شبیه سازی شد. با توجه به نتایج شبیه سازی، میانگین شاخصهای راندمان، کفایت، عدالت ...
بیشتر
چکیده
این تحقیق با هدف کاربرد مدل هیدرولیکی کانال من (CANALMAN) در ارزیابی عملکرد توزیع آب گزینه‌های مختلف بهره برداری کانال اصلی غرب شبکه آبیاری دز انجام گرفت. شرایط واقعی بهره برداری کانال در طول 5 ماه (اردیبهشت الی شهریور 1385) با استفاده از مدل واسنجی شده شبیه سازی شد. با توجه به نتایج شبیه سازی، میانگین شاخصهای راندمان، کفایت، عدالت و اعتمادپذیری تحویل آب کانال مورد مطالعه در دوره 5 ماهه به ترتیب 669/0، 881/0، 271/0 و 238/0 برآورد گردید. بر اساس طبقه بندی مولدن و همکاران، کفایت و عدالت آبیاری در آبگیرهای کانال از شرایطی متوسط و راندمان تحویل و اعتمادپذیری تحویل آب در کانال از وضعیتی ضعیف برخوردار می‌باشند. ارزیابی عملکرد گزینه‌های بهره برداری شب خاموشی نشان داد که انجام عملیات شب خاموشی نه تنها باعث کاهش عملکرد توزیع آب شده بلکه در بسیاری از بازه‌های کانال موجب بهبود مقدار کمّی شاخصهای ارزیابی عملکرد توزیع آب می‌گردد. بررسی نتایج دو گزینه شب خاموشی مورد مطالعه در طول یک دوره 15 روزه نشان داد که در گزینه اول شب خاموشی 23/11 درصد (92/0 میلیون متر مکعب) و در گزینه دوم 31/8 درصد (68/0 میلیون مترمکعب) از کل آبی که در این کانال توزیع گردیده و به دلیل عدم بهره برداری مناسب توسط کشاورزان در طول شب هدر رفته و به زهکش‌های شبکه انتقال می‌یابد، با اجرای عملیات شب خاموشی قابل کنترل و ذخیره سازی در بازه‌های کانال می‌باشد. یافته‌های تحقیق نشان داد، کانال مورد مطالعه از پتانسیل بالایی در اجرای عملیات شب خاموشی آبگیرهای مزارع و کانالهای فرعی برخوردار می‌باشد.
واژه‌های کلیدی: ارزیابی عملکرد، بهره برداری، توزیع آب، شبکه آبیاری دز، مدل CANALMAN
احمد غفاری؛ علی اصغر منتظر؛ علی رحیمی جمنانی
چکیده
چکیده
الـگوی کشت به عنوان یکی از مهمترین پارامترهای طراحی شبکه های آبیاری مطرح بوده که در شرایط بهره برداری نیز ارتباط مستقیمی با بهره وری آب در سطح این سامانه ها دارد. این تحقیق با هدف توسعه مدل تعیین الگوی کشت بهینه شبکه های آبیاری با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (Analytical hierarchy process-AHP) انجام گرفت. مدل در قالب دو زیرمدل توسعه ...
بیشتر
چکیده
الـگوی کشت به عنوان یکی از مهمترین پارامترهای طراحی شبکه های آبیاری مطرح بوده که در شرایط بهره برداری نیز ارتباط مستقیمی با بهره وری آب در سطح این سامانه ها دارد. این تحقیق با هدف توسعه مدل تعیین الگوی کشت بهینه شبکه های آبیاری با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (Analytical hierarchy process-AHP) انجام گرفت. مدل در قالب دو زیرمدل توسعه یافت که هدف زیر مدل اول، رتبه بندی مناسبت نوع محصولات الگوی کشت در سطح شبکه آبیاری بوده و هدف زیر مدل دوم، رتبه بندی سطوح زیر کشت مناسب هر محصول می باشد. معیارهای انتخاب نوع کشت، ده معیار در نظر گرفته شد که در سه گروه معیارهای اقتصادی-اجتماعی، منابع آب و خاک و اقلیمی طبقه بندی گردیدند. به منظور تعیین محدوده سطح زیرکشت بهینه محصولات نیز 9 معیار در نظر گرفته شد. وزن معیارها بر اساس اطلاعات جمع آوری شده از منطقه، مطالعات میدانی و نتایج برگرفته از30 پرسشنامه تکمیل شده توسط صاحب نظران، متولیان و بهره برداران شبکه های آبیاری تعیین گردید. مدل برای شبکه آبیاری دشت ورامین در وسعتی برابر 50 هزار هکتار اجرا و مورد ارزیابی قرار گرفت. ارزیابی ها نشان داد که معیارهای مقدار کمّی آب در دسترس و میزان تبخیر و تعرق نسبت به سایر عوامل از اهمیت بیشتری در تعیین نوع کشت برخوردار می باشند. سیاستهای کلان بخش کشاورزی و حجم آب قابل برنامه ریزی نیز به عنوان مهمترین پارامترهای موثر بر سطح زیر کشت محصولات مشخص شدند. نتایج نشان داد که مدل AHP رتبه اولویت کشت محصولات اصلی شبکه آبیاری (جو و گندم)، که بیش از 50 درصد سطح زیر کشت دشت را به خود اختصاص می دهند، را مطابق با رتبه این محصولات در الگوی کشت رایج منطقه برآورد نموده است. رتبه صیفی جات و پنبه نیز در دو روش یکسان تعیین شد. در مورد سایر محصولات (سبزی جات، یونجه و ذرت) نیز تفاوت رتبه بین نتایج مدل و الگوی کشت رایج یک رتبه بود. یافته های تحقیق بیانگر آن است مدل توسعه یافته قابلیت تعیین محدوده سطح زیرکشت هر یک از محصولات الگوی کشت شبکه آبیاری را با دقّت مطلوبی دارا می باشد. از اینرو مدل AHP می تواند به عنوان یک مدل کاربردی در ارزیابی عوامل کمّی و کیفی موثر بر الگوی کشت و تعیین نوع و تراکم کشت بهینه محصولات شبکه های آبیاری مورد استفاده قرار گیرد.
واژه های کلیدی: الگوی کشت، بهینه سازی، تحلیل سلسله مراتبی، شبکه آبیاری ورامین
علی اصغر منتظر؛ الهام زادباقر؛ نادر حیدری
چکیده
با توجه به ارتباط حجم آب مجازی و میزان بهره وری آب شبکه های آبیاری به نظر می رسد شاخص آب مجازی شبکه های آبیاری بتواند به عنوان ابزار مناسبی در ارزیابی عملکرد بهره برداری و بهره وری آب این سامانه ها مطرح باشد. این تحقیق با هدف توسعه مدل ارزیابی آب مجازی 14 شبکه آبیاری مدرن ایران با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) انجام گرفت. مطالعه ...
بیشتر
با توجه به ارتباط حجم آب مجازی و میزان بهره وری آب شبکه های آبیاری به نظر می رسد شاخص آب مجازی شبکه های آبیاری بتواند به عنوان ابزار مناسبی در ارزیابی عملکرد بهره برداری و بهره وری آب این سامانه ها مطرح باشد. این تحقیق با هدف توسعه مدل ارزیابی آب مجازی 14 شبکه آبیاری مدرن ایران با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) انجام گرفت. مطالعه بر روی 14 شبکه آبیاری مدرن کشور صورت پذیرفت. تعداد 14 عامل مؤثر بر مقدار آب مجازی شبکه‌های آبیاری به عنوان معیارهای تصمیم‌گیری در نظر گرفته شد. محاسبات فرایند تحلیل سلسله مراتبی و رتبه بندی آب مجازی شبکه‌های آبیاری با استفاده از نرم افزار Expert Choice انجام گردید. همچنین با توجه به داده‌های موجود، مقدار میانگین 5 ساله (1385-1381) آب مجازی واقعی شبکه‌های آبیاری مورد مطالعه تعیین شد. نتایج نشان داد که در سنوات آماری مورد نظر، کمترین آب مجازی در شبکه آبیاری سفیدرود با 17/2 مترمکعب برکیلوگرم و بیشترین آن در شبکه آبیاری نکوآباد با 04/17 متر مکعب بر کیلوگرم به وقوع پیوسته است. نتایج رتبه‌بندی آب مجازی شبکه‌های آبیاری توسط مدل نشان داد که شبکه‌های آبیاری ساوه و دز به ترتیب با وزن نسبی نهایی 112/0 و 045/0، بیشترین و کمترین مقدار آب مجازی را دارند. تحلیل حساسیت مدل بیانگر آن است که معیارهای سطح زیر کشت و نیاز آبی محصولات الگوی کشت بیشترین تأثیر و معیارهای کیفیت و قیمت آب کمترین تأثیر را بر آب مجازی شبکه‌های آبیاری دارند. مقایسه نتایج مدل AHPو آب مجازی واقعی حاکی از آن است که رتبه‌بندی آب مجازی شبکه‌های آبیاری در دو روش دارای تطابق مطلوبی است. این مطالعه نشان داد که روش AHP شیوه مناسبی برای ارزیابی آب مجازی شبکه‌های آبیاری است و از اینرو، مدل توسعه یافته به عنوان یک ابزار مدیریتی کارآ با کاربری ساده در ارزیابی بهره وری آب سامانه‌های آبیاری قابل توصیه می باشد.
علی اصغر منتظر
چکیده
چکیده
فراهم نمودن زمینه افزایش بهره وری آب کشاورزی، به عنوان منطقی ترین رویکرد مدیریتی منابع آب در مناطق خشک و نیمه خشک عنوان می گردد. استفاده از پلیمرهای سوپرجاذب در کشاورزی دیم و فاریاب از جمله راهکارهای دستیابی به این مهم بوده که نه تنها شرایط بهبود عملکرد کیفی محصول را فراهم نموده، باعث افزایش قابل توجه کارایی مصرف آب نیز می گردد. ...
بیشتر
چکیده
فراهم نمودن زمینه افزایش بهره وری آب کشاورزی، به عنوان منطقی ترین رویکرد مدیریتی منابع آب در مناطق خشک و نیمه خشک عنوان می گردد. استفاده از پلیمرهای سوپرجاذب در کشاورزی دیم و فاریاب از جمله راهکارهای دستیابی به این مهم بوده که نه تنها شرایط بهبود عملکرد کیفی محصول را فراهم نموده، باعث افزایش قابل توجه کارایی مصرف آب نیز می گردد. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر پلیمر سوپرجاذب استاکوسورب بر مقدار و روند تغییرات ضرایب معادله نفوذ کوستیاکوف و منحنی پیشروی جریان در آبیاری جویچه ای انجام گردید. آزمایش در شرایط بدون کشت و در مزرعه تحقیقاتی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران واقع در شهرستان پاکدشت انجام شد. آزمایش در قالب آزمون فاکتوریل با طرح بلوک تصادفی با استفاده از چهار سطح ترکیبی پلیمر سوپرجاذب استاکوسورب با خاک به عنوان تیمار اصلی و برای دو میزان شدت جریان به عنوان تیمار فرعی با سه تکرار انجام گرفت. تیمارهای مربوط به مقدار پلیمر افزوده شده به خاک عبارت بودند از0، 5، 7 و 9 گرم پلیمر در متر مربع در عمق 25 سانتی متر خاک و مقادیر شدت جریان معادل 5/0 و 70/0 لیتر بر ثانیه در نظر گرفته شد. آزمایش در طول 4 آبیاری انجام شد. نتایج تجزیه واریانس تاثیر پلیمر سوپرجاذب بر مقدار نفوذ تجمعی و زمان پیشروی جویچه نشان داد که تکرارهای آزمایش اختلاف معنی داری ندارند و کلیه فاکتورها اعم از شدت جریان جویچه، تیمار مقدار پلیمر اضافه شده به خاک، اثر متقابل شدت جریان و تیمار مقدار پلیمر اضافه شده به خاک در سطح 1 درصد معنی دار هستند. در این رابطه با افزایش مقدار پلیمر ترکیبی به خاک، زمان پیشروی و نفوذ تجمعی افزایش یافت. مقدار نفوذ تجمعی در تیماری که دارای 9 گرم در متر مربع در عمق 25 سانتی متر خاک پلیمر، طول 90 متر و شدت جریان 50/0 لیتر بر ثانیه بود نسبت به تیمار شاهد آن حدود 67 درصد افزایش نشان داد. بدین ترتیب در آبیاری های پس از آبیاری اول که میزان نفوذ تجمعی به مقدار قابل توجهی کاهش می یابد، کاربرد این پلیمر می تواند وضعیت نفوذپذیری خاک را به حد قابل قبولی بهبود بخشد. همچنین کاهش شدت جریان باعث افزایش نفوذ تجمعی جویچه ها می گردد.
واژه های کلیدی: ارزیابی عملکرد، آبیاری جویچه ای، پلیمرسوپرجاذب استاکوسورب، منحنی پیشروی، نفوذ
