صالح سنجری؛ محمد هادی فرپور
چکیده
تا دهة 1960 میلادی اغلب سؤالات باستانشناختی با بهرهگیری از روشهای استدلال و تفسیر در علوم اجتماعی و فلسفه پاسخ گفته میشد اما با شکلگیری «باستانشناسی نوین» از دهه 1960 میلادی، کاربرد و اهمیت علوم تجربی در پژوهشهای باستانشناسی شناخته و بسیاری از نظریات و فرضیات باستانشناختی با کمک روشهای کمّی و آزمونگری در علوم تجربی بازنگری ...
بیشتر
تا دهة 1960 میلادی اغلب سؤالات باستانشناختی با بهرهگیری از روشهای استدلال و تفسیر در علوم اجتماعی و فلسفه پاسخ گفته میشد اما با شکلگیری «باستانشناسی نوین» از دهه 1960 میلادی، کاربرد و اهمیت علوم تجربی در پژوهشهای باستانشناسی شناخته و بسیاری از نظریات و فرضیات باستانشناختی با کمک روشهای کمّی و آزمونگری در علوم تجربی بازنگری شد. یکی از شاخههای علوم تجربی که در تبیین شیوة معیشت گروههای انسانی گذشته، منشأیابی خاک سفالگری و معماری، گزینش خاک مناسب برای مرمت آثار باستانی، بررسی دلایل تخریب یا ماندگاری بناهای تاریخی و دلایل ترک و تخریب شهرهای باستانی نقش مهمی دارد، علم «خاکشناسی» است. مقاله حاضر، به منظور مطالعه خاکشناسی بخشهای قدیمی و مرمت شدة ارگ حاکمنشین تپه باستانی پنج هزار سالة کنارصندل جنوبی جیرفت به انجام رسید. نتایج نشان داد درصد رس بخش قدیمی حدوداً دو برابر بخش مرمت شده است. از سوی دیگر، میزان املاح بخش مرمت شده حدود 3 برابر خشتهای قدیمی میباشد. این نتایج نشان میدهد به تازگی خاکی با درصد رس کمتر و املاح بیشتر به منظور مرمت بنا به کار رفته است، در حالی‌که خاک بخشهای قدیمی، احتمالاً توسط سازندگان اولیة بنا از جای دیگری از منطقه با درصد رس بیشتر و املاح کمتر آورده شده است. کانیهای رسی اسمکتیت، کلریت، ایلیت، پالیگورسکیت و کائولینیت در خاکهای بخش مرمت شده مشاهده شد. از سوی دیگر، تمام کانیهای فوق‌الذکر به جز کانی پالیگورسکیت و سپیولیت در خاک بخش قدیمی شناسایی شد. همچنین، در بخشهای قدیمی مواد آلی، تکّههای ذغال و قطعات خرد شدة سفال مشاهده شد که به نظر میرسد دلیلی بر استحکام و پایداری بیشتر بخشهای قدیمی نسبت به مرمت شده باشد.
رضا کریمی؛ محمد حسن صالحی؛ زهره مصلح
چکیده
در سال های اخیر، تغییر کاربری اراضی مرتعی به کشاورزی و باغ معمول بوده است و هر ساله مساحت زیادی از مراتع کشور به اراضی کشاورزی و باغ تبدیل می شوند. به منظور بررسی تأثیر تغییر کاربری اراضی بر نوع خاک و کانی‌شناسی رس، چهار کاربری مرتع با پوشش گیاهی ضعیف، کشاورزی، باغ جدید و باغ قدیمی، در منطقه‌ی صفاشهر استان فارس انتخاب شدند. به‌منظور ...
بیشتر
در سال های اخیر، تغییر کاربری اراضی مرتعی به کشاورزی و باغ معمول بوده است و هر ساله مساحت زیادی از مراتع کشور به اراضی کشاورزی و باغ تبدیل می شوند. به منظور بررسی تأثیر تغییر کاربری اراضی بر نوع خاک و کانی‌شناسی رس، چهار کاربری مرتع با پوشش گیاهی ضعیف، کشاورزی، باغ جدید و باغ قدیمی، در منطقه‌ی صفاشهر استان فارس انتخاب شدند. به‌منظور مطالعات ردهبندی و کانی‌شناسی خاک، در هر کاربری سه خاک رخ حفر و تشریح گردید و یک خاکرخ بهعنوان شاهد در نظر گرفته شد و پس از تجزیههای فیزیکی و شیمیایی مورد نیاز، بر اساس دو سامانهی آمریکایی و جهانی رده بندی گردیدند. از پروفیلهای شاهد در هر کاربری، یک نمونهی سطحی و یک نمونهی عمقی برای مطالعات کانی‌شناسی رس انتخاب شد. نتایج نشان داد که تغییر کاربری اراضی تأثیر قابل توجهی بر ردهبندی و کانی‌شناسی خاک در بخش رس نداشته است و کانیهای میکا، کلریت، اسمکتیت، کائولینیت و کانیهای مختلط در تمامی خاک های مورد مطالعه وجود دارند. همچنین نتایج نشان داد که در رابطه با خاک های مورد مطالعه، سامانهی آمریکایی توانایی بهتری در بیان ویژگیهای خاک نسبت به سامانهی جهانی دارد.
محمدمهدی چاری؛ بیژن قهرمان؛ کامران داوری؛ علی اصغر خشنود یزدی
چکیده
به دست آوردن منحنی رطوبتی در آزمایشگاه زمان بر و پرهزینه می باشد. به این دلیل پژوهش گران روش هایی را ارائه کرده اند که به کمک آن‌ها بتوان منحنی مشخصه را به آسانی به دست آورد. یکی از این روش ها، استفاده از هندسه فرکتال می باشد. از آن‌جا که به دست آوردن داده های فاز جامد یا توزیع اندازه ذرات (PSD) آسان تر از توزیع اندازه منافذ می باشد، تعیین ...
بیشتر
به دست آوردن منحنی رطوبتی در آزمایشگاه زمان بر و پرهزینه می باشد. به این دلیل پژوهش گران روش هایی را ارائه کرده اند که به کمک آن‌ها بتوان منحنی مشخصه را به آسانی به دست آورد. یکی از این روش ها، استفاده از هندسه فرکتال می باشد. از آن‌جا که به دست آوردن داده های فاز جامد یا توزیع اندازه ذرات (PSD) آسان تر از توزیع اندازه منافذ می باشد، تعیین رابطه بین بعد فرکتال توزیع اندازه ذرات (DPSD) و بعد فرکتال منحنی رطوبتی (DSWRC) می تواند مفید واقع شود. از طرفی در بسیاری از داده های خاک، اطلاعات کاملی از منحنی دانه بندی نیز موجود نمی باشد و تنها سه جزء (درصد رس، سیلت و شن) از آن اندازه گیری می شود. این پژوهش با هدف تعیین DPSD با استفاده از داده های زود یافت خاک و همچنین ایجاد رابطه ای بین DPSD و DSWRC انجام گردید. برای این کار 54 نمونه خاک از مناطق شمالی ایران انتخاب و به شش کلاس بافتی لوم، لوم رسی، رسی، لوم رس شنی، لوم سیلتی و لوم شنی تقسیم بندی شد. DPSD با استفاده از روش بسط داده شده منحنی دانه بندی (Dm1) و روش استفاده از سه نقطه (شن، سیلت و رس) (Dm2) به دست آمد. نتایج نشان داد که بعد فرکتال توزیع اندازه ذرات به دست آمده با هر دو روش اختلاف معنی داری با یکدیگر ندارند. DSWRC نیز با استفاده از داده های مکش-رطوبت به دست آمد. نتایج حاکی از این بود که هر سه بعد فرکتال وابسته به بافت خاک بوده و با افزایش مقدار رس خاک مقدار آن افزایش می یابد. همچنین روابط رگرسیون خطی بین Dm1 و Dm2 با DSWRC با استفاده از 48 نمونه خاک ایجاد گردید که به ترتیب دارای ضریب تعیین 902/0 و 871/0 بودند. سپس بر اساس روابط به دست آمده، از چهار روش : 1- Dm1= DSWRC ، 2-استفاده از معادله رگرسیونی به دست آمده با Dm1 ، 3- Dm2= DSWRC و 4- استفاده از معادله رگرسیونی به دست آمده با Dm2 برای بیان DSWRC استفاده گردید. مدل ها برای تعیین درصد رطوبت خاک در مکش های مختلف با توجه به شاخص های آماری ریشه مربع میانگین خطاهای نرمال شده، میانگین خطا، نسبت خطای متوسط هندسی و راندمان مدل‌سازی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که به استثناء خاک لوم شنی در سایر خاک ها دقت روش ها مناسب بوده است. به طورکلی این پژوهش کارایی روش فرکتال را برای شبیه سازی منحنی رطوبتی با استفاده از داده زود یافت خاک با موفقیت اثبات کرد.
