TY - JOUR ID - 39218 TI - کاربرد سه مدل هوشمند در برآورد بار معلق حوضه‌های آبخیز (مطالعه موردی: حوضه آبخیز دره‌رود، استان اردبیل) JO - آب و خاک JA - JSW LA - fa SN - 2008-4757 AU - عطایی, یاسمن AU - نیک پور, محمد رضا AU - کانونی, امین AU - حسینی, یاسر AD - دانشگاه محقق اردبیلی Y1 - 2020 PY - 2020 VL - 34 IS - 4 SP - 827 EP - 845 KW - بار معلق KW - حوضه دره رود KW - خصوصیات فیزیوگرافی KW - دبی ویژه رسوب KW - مدل های هوشمند DO - 10.22067/jsw.v34i4.86251 N2 - تخمین بار معلق در طیف وسیعی از مسائل از قبیل طراحی مخازن سدها، برآورد میزان فرسایش و رسوب­گذاری اطراف پایه­های پل و مدیریت حوضه­های آبخیز به­کار گرفته می­شود. در این پژوهش به­منظور تخمین بار معلق حوضه دره­رود، مقادیر دبی و بار معلق در 16 ایستگاه هیدرومتری طی دوره مشترک آماری 15 ساله (94-1380) جمع­آوری گردید. پنج الگوی مختلف بر اساس میزان تأثیرگذاری متغیرهای دبی و خصوصیات فیزیوگرافی زیرحوضه­ها شامل مساحت، شیب، ضریب شکل و شماره منحنی بر بار معلق حوضه تعریف شد. ضمناً با در نظر گرفتن پارامترهای مساحت و شیب، زیرحوضه­ها به دو گروه اول و دوم تقسیم­بندی شدند. عملکرد مدل­های شبکه عصبی مصنوعی (ANN)، سامانه استنتاجی فازی- عصبی تطبیقی (ANFIS) و برنامه­ریزی بیان ژن (GEP) در پیش­بینی بار معلق مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد تخمین بار معلق با به­کارگیری الگوی ترکیبی شامل کلیه خصوصیات فیزیوگرافی و دبی با بیشترین دقت همراه بود. در بین مدل­های هوشمند بهترین عملکرد متعلق به مدل GEP بود. در گروه اول، این مدل بیشترین ضریب تعیین (68/0=R2)، کمترین مقدار ریشه میانگین مربعات خطا ( ton/day69/7=RMSE) و بیشترین ضریب نش-ساتکلیف (55/0=NS) را در مقایسه با سایر مدل­ها به خود اختصاص داد. در خصوص گروه دوم نیز مدل GEP با دارا بودن مقادیر R2، RMSE و NS به­ترتیب برابر با 72/0، 26/975 و 43/0 برتری محسوسی داشت. با استفاده از مدل GEP برای گروه­های اول و دوم مدل­های منطقه­ای رسوب استخراج شد. طبق نتایج، طی سال­های 94-1380 سالانه به­طور میانگین 33/6 میلیون تن رسوبات معلق توسط شبکه آبراهه­ها در کل حوضه دره­رود جابه­جا شده و به­طور متوسط سهم هر کیلومتر مربع حوضه، حدود 1000 تن بوده است. UR - https://jsw.um.ac.ir/article_39218.html L1 - https://jsw.um.ac.ir/article_39218_006af94f368a5432bf0fac204582c052.pdf ER -