ارزیابی حساسیت عملکرد و بهره وری آب گندم به عمق آب و کود نیتروژن مصرفی

چکیده
تدوین و تبیین الگوی بهینه مصرف آب و کود نیتروژن در کشاورزی مدرن از جمله شاخص‌های مؤثر در نیل به بهره برداری پایدار از منابع آب و خاک است. این مطالعه با هدف حساسیت سنجی عملکرد و بهره وری آب گندم نسبت به دو نهاده مقدار آب مصرفی و کود نیتروژن کاربردی انجام گرفت. آزمایش بر اساس طرح کرت‌های خرد شده در قالب پایه بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در طول سه سال زراعی در مزرعه پژوهشی پردیس کشاورزی ابوریحان دانشگاه تهران انجام گردید. چهار سطح آبیاری به عنوان تیمارهای اصلی و سه سطح کود نیتروژن به عنوان تیمارهای فرعی در نظر گرفته شدند. تجزیه و تحلیل آماری نتایج نشان داد که بین تیمارهای آبیاری و عملکرد دانه برای سطوح مختلف کودی اختلاف معنی داری در سطح احتمال 5 درصد وجود داشته و همچنین بین عملکرد دانه و اجزای عملکرد نیز همبستگی معنی داری برقرار است. افزایش مقدار کود نیتروژن بیش از نیاز کودی، در تیمارهای کم آبیاری باعث کاهش عملکرد دانه و کاه و کلش و در تیمارهای آبیاری کامل و پرآبیاری باعث افزایش مقدار این دو شاخص گردید. با توجه به بازه تغییرات مقدار آب و نیتروژن مصرفی، مقدار حداکثر و حداقل عملکرد دانه به‌ترتیب 89/6 و 16/2 تن در هکتار و شاخص بهره وری آب به‌ترتیب 5/1 و 8/0 کیلوگرم بر متر مکعب تعیین گردید. بررسی نتایج نشان داد که عملکرد و شاخص بهره وری آب نسبت به تغییرات مقدار آب مصرفی از حساسیت به مراتب کمتری در مقایسه با کود نیتروژن مصرفی برخوردار است. مقدار کمّی حساسیت تجمعی شاخص بهره وری آب گندم نسبت به آب و کود مصرفی بترتیب کمتر از 1/0و 8/3 برآورد شد. یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که واکنش عملکرد و بهره وری آب به مقدار آب و نیتروژن کاربردی در شرایط کم آبیاری بیشتر می‌باشد. بدین ترتیب، با تعیین مقدار بهینه این نهاده‌ها در شرایط خشکسالی، امکان دستیابی به بهره وری مطلوب آب گندم در مناطق مختلف فراهم می‌گردد.

واژه‌های کلیدی: ارزیابی حساسیت، گندم، بهره وری آب، کود نیتروژن