ارزیابی آسیب پذیری آبخوان آزاد دشت تبریز

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

• مهری تبرمایه
• عبدالرضا واعظی هیر

دانشگاه تبریز

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.30126

چکیده

رفع آلودگی آب های زیرزمینی هزینه زیادی دارد از این رو لازم است از روش مناسبی برای پیشگیری از آلودگی استفاده شود. یکی از راه های جلوگیری از آلودگی منابع آب های زیرمینی، شناسایی نواحی مستعد در برابر آلودگی های سطحی می باشد. به همین منظور جهت پتانسیل یابی آلودگی منابع آب زیرزمینی در دشت تبریز از مدل دراستیک (DRASTIC) استفاده و نقشه آسیب پذیری آبخوان در مقابل آلودگی تهیه شد. نقشه پهنه بندی آسیب پذیری برگرفته از نتایج، نشان می دهد که 84/55 درصد از منطقه دارای اندیس دراستیک بین (140-120) بوده که از لحاظ آسیب پذیری در محدوده کم تا متوسط قرار می گیرد. و به ترتیب 08/22، 81/21 و 26/0 درصد در محدوده متوسط تا زیاد، کم و زیاد قرار دارند. با تحلیل حساسیت به روش حذف پارامتر و نیز تحلیل حساسیت به روش تک پارامتری، میزان تأثیرگذاری هرکدام از پارامترها درآلوده سازی آبخوان مورد ارزیابی قرا گرفتند. نتایج هر دو تحلیل نشان می دهند که مهم ترین پارامتر تأثیرگذار بر شاخص آسیب پذیری، عمق سطح آب می باشد. با هم پوشانی نقشه کاربری اراضی و نقشه آسیب پذیری DRASTIC، نواحی دارای آسیب پذیری متفاوت، تحت خطر آلودگی ناشی از کشاورزی، مشخص گردید و در نهایت نقشه پراکندگی مقادیر نیترات و مدل SINTACS نیز نتایج حاصل از مدل را تایید می کند.

کلیدواژه‌ها

• آبخوان
• دراستیک
• پتانسیل آلودگی
• دشت تبریز
• تحلیل حساسیت

20.1001.1.20084757.1394.28.6.6.6

عنوان مقاله [English]

Investigation on Vulnerability of Tabriz-plain Unconfined Aquifer

نویسندگان [English]

• M. Tabarmayeh
• A. Vaezi Hir

M.Sc Student of Earth Science Department

چکیده [English]

It is more expensive to remove pollution from groundwater than to prevent it. Delineation areas that arevulnerable to surface pollutants is one of methods to prevent pollution of groundwater resources. Focusing on this issue, DRASTIC model was used for evaluation of vulnerability of Tabriz-plain aquifer to pollution and the aquifer vulnerability map was prepared. The study shows that main zone of the aquifer’s groundwater is low to modrate vulnerability to pollution (DRASTIC Index of 120-40) that consist of about 55.84% and areas with low, moderate to high, and high risk zones comprise 21.81,22.08.% and 0.26% of the studied area, respectively Two tests of sensitivity analyses were carried out: the map removal and the single-parameter sensitivity analyses. Based on the characteristics of the studied area, the results from both map removal and single-parameter sensitivity analyses showed that the depth to water table has the most significant impact on the vulnerability risk zone. By overlaying of the vulnerability and landuse maps the areas where are subjected to potential release of pollutants from the agricultural activities were determined .Nitrate ion concentration and SINTACS model confirms the results of the vulnerability assessment.

کلیدواژه‌ها [English]

• Aquifer
• DRASTIC
• Tabriz-plain
• Potential pollution
• Sensitivity analyses GIS

مراجع

1- رنجبر ع. 1383. ارزیابی استعداد بالقوه آب زیرزمینی دشت شیراز با استفاده از مدل DRASTIC در محیط GIS. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم، دانشگاه سیستان و بلوچستان.

2- خدائى ک.، شهسواری ع. و اعتباری ب. 1385. ارزیابی آسیب‌پذیرى آبخوان دشت جوین به روش های DRASTIC و GODS. مجله زمین شناسی ایران. 2(4): 87-73.

3- شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی. 1391. مطالعات نیمه تفضیلی آب های زیرزمینی دشت های تحت پوشش شرکت سهامی آب منطقه‌ای. شماره 12-1.

4- یارمحمدی ا. 1385. محاسبه میزان تأثیر گذاری پارامترهای مدل DRASTIC بر آسیب پذیری آبخوان دشت عقیلی. بیست و پنجمین گردهمایی علوم زمین.

5- Aller L., Bennett T., Lehr J.H., Petty R.J. and Hackett G. 1987. DRASTIC: A Standardized System for Evaluating Ground Water Pollution Potential Using Hydrogeologic Settings. Kerr Environmental Research Laboratory, U.S. Environmental Protection Agency Report (EPA), 600/2:87-035.

6- Antonakos A.K., Lambrakis N.J. 2007. Development and testing of three hybrid methods for the assessment of aquifer vulnerability to nitrates, based on the drastic model, an example from NE Korinthia, Greece. Journal of Hydrology, 333: 288- 304.

7- Babiker I.S., Mohamed M.A.A., Hiyama T. and Kato K. 2005. A GIS-based DRASTIC model for assessing aquifer vulnerability in Kakamigahara Heights, Gifu Prefecture, central Japan. Sci, Total Environ, 345: 127–140

8- Cameron E., and Peloso G F. 2001. An application of fuzzy logic to the assessment of aquifers pollution potential. J. Environmental Geology, 40: 1305-1315.

9- Civita M. 1994. Le carte della vulnerabilita` degli acquiferi all’inquinamento. Teoria & practica (Aquifer vulnerability maps to pollution) (in Italian), Pitagora Ed, Bologna, 325.

10- Daly D. and Drew D. 1999. Irish Methodology for Karst aquifer protection. In: Beck, B.F., Pettit, A.J. and Herring, J.G. (eds.), 267-272.

11- Foster S.S. 1987. Fundamental concepts in aquifer vulnerability, pollution risk and protection strategy, In: van Duijvenbooden, W., Van Waegeningh, H.G. (Eds.), Vulnerability of Soils and Groundwater to Pollution, TNO Committee on Hydrological Research, The Hague, Proceedings and Information, 38: 69-86.

12- Hammouri N. and Kuisi M. 2006. GIS-based evaluation of groundwater vulnerability in the Russeifa area, Jordan, Revista Mexicana de Ciencias Geologicas, 23: 277-287.

13- Ibrahim M., and Jagath J. 2003. Multi-criteria decision analysis with probabilistic risk assessment for the management of contaminated groundwater. Environmental Impact Assessment Review, 23 (6): 683-721.

14- Lodwick W.A., Monson W. and Svoboda L. 1990. Attribute error and sensitivity analysis of map operations in geographical information systems: suitability analysis, Int. J. Geogr. Intl. Sys, 4 (4): 413–428.

15- Napolitano P. and Fabbri A.G. 1996. Single parameter sensitivity analysis for aquifer vulnerability assessment using DRASTIC and SINTACS Hydro GIS 96: application of geographical information systems in hydrology and water resources management. Proceedings of Vienna Conference, IAHS Pub, 235: 559–566.

16- McLay C.D.A., Dragten R., Sparling G., and Selvarajah N. 2001. Predicting groundwater nitrate concentrations in a region of mixed agricultural land use: a comparison of three approaches. Environmental Pollution. 115:191–204.

17- Piscopo G. 2001. Groundwater vulnerability map explanatory notes - Lachlan Catchment. NSW Department of Land and Water Conservation, Parramatta, NSW, Australia. 14 p.

18- Ribeiro L. 2000. Desenvolvimento de um indice para avaliar a susceptibilidade dos aquiferos à contaminação. Nota interna, (não publicada), ERSHA-CVRM, 8 p.

19- Tesoriero A.J., Inkpen E.L. and Voss F.D. 1998. Assessing ground-water vulnerability using logistic regression. Proceedings for the Source Water Assessment and Protection 98 Conference, Dallas, TX: 157– 65.

20- Todd D. and Mays K. 2005. Ground water, Hydrology. 3rd End. John Wiley and Sons. Inc, New York.

21- US EPA. 1985. DRASTIC: A standard system for evaluating groundwater potential using hydrogeological settings. Ada, Oklahoma, WA/EPA Series, 163.

22- Vrba J. and Zoporozec A. 1994. Guidebook on mapping groundwater vulnerability. IAH International Contribution for Hydrogeology, Hannover7 Heise, 16:131.