مقالات پژوهشی
عباس رضائی استخروئیه؛ سپهر خوش قدم؛ مجتبی ابراهیمی سیریزی؛ علیرضا بادیه نشین
چکیده
کمبود آب مهمترین عامل محدود‌کننده محصولات کشاورزی در جهان است. روش‌های مختلف کم‌آبیاری، راه حل‌های مناسبی جهت صرفه‌جویی در آب آبیاری می‌باشند. در این مقاله بررسی تاثیر کم‌آبیاری سنتی و خشکی موضعی ریشه بر عملکرد، اجزاء عملکرد و کارآیی مصرف آب در گیاه آفتابگردان (رقم فرخ) انجام شد. تحقیق در سال 1390 در دانشگاه شهید باهنرکرمان، به ...
بیشتر
کمبود آب مهمترین عامل محدود‌کننده محصولات کشاورزی در جهان است. روش‌های مختلف کم‌آبیاری، راه حل‌های مناسبی جهت صرفه‌جویی در آب آبیاری می‌باشند. در این مقاله بررسی تاثیر کم‌آبیاری سنتی و خشکی موضعی ریشه بر عملکرد، اجزاء عملکرد و کارآیی مصرف آب در گیاه آفتابگردان (رقم فرخ) انجام شد. تحقیق در سال 1390 در دانشگاه شهید باهنرکرمان، به صورت بلوکهای کامل تصادفی با 18 تیمار کم‌آبیاری، یک تیمار شاهد و در 3 تکرار انجام شد. تیمارهای کم‌آبیاری عبارت بودند از: کم آبیاری سنتی5 (آبیاری با80، 60 و 40درصد نیاز آبی) و خشکی موضعی ریشه6 با (آبیاری 80، 60 و 40درصد نیاز آبی). این تیمارها در مراحل مختلف رشد گیاه اعمال شدند. نتایج نشان داد که تیمار کم‌آبیاری سنتی (آبیاری با 80درصد نیاز آبی گیاه) در مرحله رشد رویشی بیشترین ارتفاع گیاه، سطح برگ، شاخص سطح برگ و قطر طبق را دارا بود. همچنین حداکثر عملکرد بیولوژیک برابر 49054، حداکثر عملکرد دانه برابر 3/9934 و حداکثر عملکرد روغن برابر 2/2441 کیلوگرم در هکتار در این تیمار اتفاق افتاد. بیشترین کارآیی مصرف آب برای عملکرد دانه در این تیمار برابر 46/1، برای عملکرد بیولوژیک برابر 21/7 و برای عملکرد علوفه خشک برابر 7/5 کیلوگرم در هر متر مکعب آب مصرفی حاصل شد. با توجه به نتایج فوق برای گیاه آفتابگردان (رقم فرخ) در منطقه مورد مطالعه، کم‌آبیاری سنتی با 80درصد نیاز آبی گیاه در مرحله رشد رویشی توصیه می گردد.
مقالات پژوهشی
حجت احمدزاده؛ سعید مرید؛ مجید دلاور
چکیده
در مطالعات بهره وری آب در بخش کشاورزی، مقادیر رواناب، تبخیر و تعرق واقعی و عملکرد محصولات زراعی و باغی اصلی ترین متغیرها هستند. برای ارزیابی راه کارهای ارتقاء بهره وری این بخش، شبیه سازی این متغیرها لازم خواهد بود. در این خصوص استفاده از مدل های مفهومی گزینه مناسبی هستند که مدل SWAT از جمله شناخته ترین آنها می باشد. مقاله حاضر به ارزیابی ...
بیشتر
در مطالعات بهره وری آب در بخش کشاورزی، مقادیر رواناب، تبخیر و تعرق واقعی و عملکرد محصولات زراعی و باغی اصلی ترین متغیرها هستند. برای ارزیابی راه کارهای ارتقاء بهره وری این بخش، شبیه سازی این متغیرها لازم خواهد بود. در این خصوص استفاده از مدل های مفهومی گزینه مناسبی هستند که مدل SWAT از جمله شناخته ترین آنها می باشد. مقاله حاضر به ارزیابی این مدل در شبیه سازی همزمان رواناب، تبخیر و تعرق واقعی و عملکرد تعدادی از محصولات کشاورزی غالب در حوضه زرینه رود می پردازد. علت انتخاب این حوضه نقش آن در تأمین نیاز آبی دریاچه ارومیه است که در سال های اخیر با مشکلات جدی مواجه شده است. افزایش ورودی آب این حوضه به دریاچه تنها با ارتقاء بهره وری آب میسر خواهد بود. بدین منظور حوضه ابتدا به 11 زیرحوضه و 908 واحد هیدرولوژیکی تقسیم شد تا بتوان الگوی کشت منطقه و نحوه تأمین آب آن در نزدیک ترین شکل به حالت واقعی به مدل معرفی گردد. در ادامه شبیه سازی رواناب با استفاده از 6 ایستگاه آبسنجی در سطح حوضه برای دوره-های 1999-1987 و 2006-2000 بترتیب واسنجی و اعتبارسنجی شد که برای دوره واسنجی مقادیر R2 بین 49/0 تا 71/0 و RMSE بین 9/3 تا 9/44 (مترمکعب در ثانیه) و برای اعتبارسنجی مقادیر 54/0 تا 77/0 برای R2 و 07/2 تا 7/55 برایRMSE را به همراه داشت. همچنین، میزان تبخیر و تعرق واقعی از محصولات براساس سال های پرباران که تنش آبی در حوضه نبوده، با اطلاعات سند ملی آب واسنجی شد که مقادیر R2 و RMSE بترتیب برابر با 97/0 و 5/52 میلی متر در سال را نتیجه داد. نهایتا عملکرد 7 محصول عمده حوضه شبیه سازی و با آمار موجود مقایسه شد که مقادیر R2 و RMSE بترتیب برابر با 9/0 و 65/1 تن در هکتار را نشان داد.
مقالات پژوهشی
مهدی قیصری؛ محمد مهدی مجیدی؛ سیدمجید میرلطیفی؛ محمد جواد زارعیان؛ سمیه امیری؛ سید محمد بنی فاطمی
چکیده
عکس العمل ریشه به کم آبی یکی از مهم ترین پارامترهای مورد توجه محققان است. مطالعه نحوه رشد و توزیع ریشه گیاه در
مدیریت های آبیاری مختلف به درک بهتر از مقدار آب خاک، و نحوه دسترس پذیری آب و موادغذایی در شرایط کم آبی کمک می کند. به منظور بررسی اثر چهار سطح آبیاری در دو مدیریت مختلف کم آبیاری بر طول ریشه گیاه ذرت، مطالعه ای در سال 1388 انجام ...
بیشتر
عکس العمل ریشه به کم آبی یکی از مهم ترین پارامترهای مورد توجه محققان است. مطالعه نحوه رشد و توزیع ریشه گیاه در
مدیریت های آبیاری مختلف به درک بهتر از مقدار آب خاک، و نحوه دسترس پذیری آب و موادغذایی در شرایط کم آبی کمک می کند. به منظور بررسی اثر چهار سطح آبیاری در دو مدیریت مختلف کم آبیاری بر طول ریشه گیاه ذرت، مطالعه ای در سال 1388 انجام شد. مدیریت های آبیاری شامل دور آبیاری ثابت-عمق آبیاری متغیر (M1) و دور آبیاری متغیر-عمق آبیاری ثابت (M2) بودند. گیاه ذرت در 120 گلدان بزرگ 110 لیتری به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار، کشت شد. داده برداری از ریشه گیاه پس از شستشوی ریشه در پنج مرحله از رشد گیاه انجام شد. نتایج نشان داد اثر سطوح آبیاری روی طول ریشه در هر دو مدیریت معنی دار (P
مقالات پژوهشی
علی جوادی؛ محمود مشعل؛ حامد ابراهیمیان
چکیده
نفوذ آب به خاک فرایند پیچیده ای است که با تغییر عواملی مانند رطوبت اولیه خاک و بار آبی روی خاک تغییر می یابد. هدف اصلی این تحقیق برآورد ضرایب معادلات نفوذ کوستیاکوف–لوییز، فیلیپ و هورتون و ارزیابی حساسیت این معادلات و ضرایب آنها نسبت به رطوبت اولیه خاک و بار آبی روی سطح خاک بود. بدین منظور نفوذ یک بعدی و دو بعدی با تغییر در رطوبت اولیه ...
بیشتر
نفوذ آب به خاک فرایند پیچیده ای است که با تغییر عواملی مانند رطوبت اولیه خاک و بار آبی روی خاک تغییر می یابد. هدف اصلی این تحقیق برآورد ضرایب معادلات نفوذ کوستیاکوف–لوییز، فیلیپ و هورتون و ارزیابی حساسیت این معادلات و ضرایب آنها نسبت به رطوبت اولیه خاک و بار آبی روی سطح خاک بود. بدین منظور نفوذ یک بعدی و دو بعدی با تغییر در رطوبت اولیه خاک و بار آبی سطح خاک از یک آبیاری به آبیاری دیگر با استفاده از حل معادله ریچاردز (مدل HYDRUS) شبیه سازی شد. خروجی مدل HYDRUS (نفوذ تجمعی نسبت به زمان) با استفاده از ابزار Solver نرم افزار اکسل برای تعیین ضرایب معادلات نفوذ مورد استفاده قرار گرفت. مقایسه نتایج ارزیابی حساسیت معادلات نفوذ و ضرایب آنها در حالت شبیه سازی یک بعدی و دو بعدی نفوذ نشان داد که حساسیت معادلات نفوذ و ضرایب آنها دارای عملکرد مشابه بودند ولی از لحاظ کمی در اکثر موارد حساسیت معادلات و ضرایب آنها در حالت دو بعدی بیشتر از یک بعدی بود. در هر دو بعد ضرایب جذبی خاک از معادله فیلیپ به عنوان حساس ترین ضریب و معادله هورتون نیز به عنوان حساس ترین معادله نسبت به رطوبت اولیه و بار آبی مختلف شناسایی شدند.
مقالات پژوهشی
مجتبی شفیعی؛ بیژن قهرمان؛ بهرام ثقفیان؛ کامران داوری؛ مجید وظیفه دوست
چکیده
تحلیل عدم قطعیت در شبیه سازی های آب در خاک این امکان را فراهم می کند تا بتوان اطلاعات بیشتری در مورد خروجی های مدل پیش بینی به‌دست آورده و با اطمینان بیش تری از نتایج آن ها در فرآیندهای تصمیم گیری استفاده کرد. در این مطالعه، از مدل آگروهیدرلوژی SWAP جهت شبیه سازی مؤلفه های بیلان آب در خاک در دو مزرعه تحت کشت گندم و ذرت در منطقه ی خشک اصفهان ...
بیشتر
تحلیل عدم قطعیت در شبیه سازی های آب در خاک این امکان را فراهم می کند تا بتوان اطلاعات بیشتری در مورد خروجی های مدل پیش بینی به‌دست آورده و با اطمینان بیش تری از نتایج آن ها در فرآیندهای تصمیم گیری استفاده کرد. در این مطالعه، از مدل آگروهیدرلوژی SWAP جهت شبیه سازی مؤلفه های بیلان آب در خاک در دو مزرعه تحت کشت گندم و ذرت در منطقه ی خشک اصفهان استفاده شد. ابتدا میزان عدم قطعیت در شبیه سازی تغییرات رطوبت خاک در مزارع مذکور با کاربرد روش عمومی عدم قطعیت تشابهات (GLUE) با یکدیگر مقایسه و سپس براساس نتایج به‌دست آمده از عدم قطعیت پارامترهای هیدرولیکی خاک، تاثیر عدم قطعیت در شبیه سازی رطوبت خاک بر مؤلفه های جریان آب در خاک بررسی شده است. نتایج نشان داد که در شرایط فاریاب، دقّت برآورد تبخیر-تعرق واقعی تحت شرایط عدم قطعیت در شبیه سازی رطوبت خاک، نسبتاً بالا بوده بهطوری که ضریب تغییرات آن برای هر دو مزرعه کم تر از 4 درصد به دست آمد. درحالی که دقّت برآورد مقادیر نفوذ عمقی در هر دو مزرعه کم-تر بوده و به شدت تحت تاثیر مقادیر نامطمئن هدایت هیدرولیکی اشباع خاک می باشد.
مقالات پژوهشی
محمد حسن لی؛ حامد ابراهیمیان؛ مسعود پارسی نژاد
چکیده
از راهکارهای مدیریت آب در مزرعه استفاده از آب شور برای آبیاری محصولات است که در این مطالعه به بررسی استفاده ی تناوبی آب شور و غیرشور و تأثیر آن بر شوری خاک پرداخته شد. این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی تحت آبیاری قطره ای برای محصول ذرت با نه تیمار با مدیریت های آبیاری با آب شور و غیرشور به طور ثابت و تناوبی و در سه سطح شوری 4/0 ...
بیشتر
از راهکارهای مدیریت آب در مزرعه استفاده از آب شور برای آبیاری محصولات است که در این مطالعه به بررسی استفاده ی تناوبی آب شور و غیرشور و تأثیر آن بر شوری خاک پرداخته شد. این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی تحت آبیاری قطره ای برای محصول ذرت با نه تیمار با مدیریت های آبیاری با آب شور و غیرشور به طور ثابت و تناوبی و در سه سطح شوری 4/0 (آب غیرشور)، 5/3 و 7/5 دسی زیمنز بر متر و با تناوب های یک در میان، سه در میان و پنج در میان انجام شد. نتایج نشان داد در مدیریت یک در میان، شوری خاک در انتهای فصل رشد در مقایسه با شوری در ابتدای فصل رشد تغییر زیادی نکرد (کاهش 0/1 و 9/17 درصدی برای دو تیمار یک در میان). در تیمارهای آب شور 7/5 دسی-زیمنز بر متر و تناوب سه و پنج در میان (3S2:1F و 5S2:1F) مقدار و تناوب آب غیرشور برای خارج ساختن املاح از خاک کافی نبوده و در انتهای فصل رشد تجمع نمک در نیمرخ خاک مشاهده شد (به ترتیب افزایش 0/39 و 2/46 درصدی در شوری خاک). در تیمارهای 3S1:1F و 5S1:1F به ترتیب افزایش 9/17 و 6/31 درصدی در شوری خاک مشاهده شد، در حالی که افزایش شوری خاک در تیمار S1 برابر 7/40 درصد بود. یعنی با انجام 4 آبیاری غیرشور در تیمار 3S1:1F و 2 آبیاری غیرشور در تیمار 5S1:1F به ترتیب کاهش 8/22 و 1/9 درصدی در شوری خاک نسبت به تیمار S1 مشاهده شد.
مقالات پژوهشی
نجمه خلیلی؛ کامران داوری؛ امین علیزاده؛ محمد کافی؛ حسین انصاری
چکیده
مدل سازی رشد گیاه ابزار مهمی در ارزیابی اثرات تنش خشکی بر روی عملکرد محصول دیم و در نتیجه آن، انتخاب تاریخ کشت بهینه و تصمیم گیری برای روش های مدیریتی مناسب می باشد. یکی از جدیدترین مدل های گیاهی مدل AquaCrop (آکواکراپ) است که توسط سازمان فائو توسعه داده شده و اساس آن عکس العمل عملکرد محصول نسبت به آب مصرفی می باشد و با استفاده از متغیرهای ...
بیشتر
مدل سازی رشد گیاه ابزار مهمی در ارزیابی اثرات تنش خشکی بر روی عملکرد محصول دیم و در نتیجه آن، انتخاب تاریخ کشت بهینه و تصمیم گیری برای روش های مدیریتی مناسب می باشد. یکی از جدیدترین مدل های گیاهی مدل AquaCrop (آکواکراپ) است که توسط سازمان فائو توسعه داده شده و اساس آن عکس العمل عملکرد محصول نسبت به آب مصرفی می باشد و با استفاده از متغیرهای اقلیمی، گیاه، خاک و مدیریتی، عملکرد محصول را شبیه سازی می نماید. مدل مذکور بایستی برای هر محصول و در هر منطقه خاص واسنجی و ارزیابی گردد. در این تحقیق، مدل گیاهی آکواکراپ در ایستگاه تحقیقات دیم سیساب واقع در خراسان شمالی و برای گیاه گندم تحت کشت دیم واسنجی و ارزیابی شد. برای واسنجی مدل، از داده های هواشناسی روزانه و داده های برداشت محصول دو سال زراعی (87-86 و 88-87) در ایستگاه سیساب استفاده شد. برای اعتبارسنجی مدل نیز از داده های هواشناسی مستقل از مرحله واسنجی و داده های عملکرد واقعی محصول در پنج سال زراعی 82-81 الی 86-85 استفاده گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که مدل آکوکراپ با دقت بالایی قابلیت مدل سازی عملکرد محصول را دارا می باشد. بطوری که ضریب تعیین، میانگین مجذور مربعات خطای استاندارد و نرمال شده، راندمان مدل و شاخص توافق بین مقادیر عملکرد دانه اندازه گیری شده و شبیه سازی شده، به ترتیب 86/0، 062/0، 235/5، 917/0 و 877/0 بدست آمد.
مقالات پژوهشی
میترا رحمتی؛ غلامحسین داوری نژاد؛ محمد بنایان اول؛ مجید عزیزی
چکیده
به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی بر رشد رویشی درخت هلو (Prunus persica L.) در شرایط باغی، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تیمار و در 4 تکرار در باغ تجاری شهد ایران در مشهد در سال زراعی 1390 روی رقم دیررس البرتا انجام شد. سه تیمار آبیاری شامل 360 (تنش ملایم)، 180 (تنش متوسط) و 90 (تنش شدید) مترمکعب در هکتار در هفته به‌صورت قطره‌ای (کمینه‌ی پتانسیل ...
بیشتر
به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی بر رشد رویشی درخت هلو (Prunus persica L.) در شرایط باغی، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تیمار و در 4 تکرار در باغ تجاری شهد ایران در مشهد در سال زراعی 1390 روی رقم دیررس البرتا انجام شد. سه تیمار آبیاری شامل 360 (تنش ملایم)، 180 (تنش متوسط) و 90 (تنش شدید) مترمکعب در هکتار در هفته به‌صورت قطره‌ای (کمینه‌ی پتانسیل آب ساقه نزدیک برداشت به‌ترتیب 2/1-، 5/1- و 7/1- مگاپاسکال) از اواسط دوره سخت شدن هسته (22 خرداد) تا برداشت میوه (1 مهر) اعمال شد. پتانسیل آب بیشینه ی برگ و پتانسیل آب کمینه ی برگ و ساقه، سرعت فتوسنتز خالص، تعرق، هدایت روزنه ای و دمای برگ، تعداد شاخه های نوظهور و طول شاخه های برگی در طول فصل رشد، و سطح برگ درختان هلو در زمان برداشت اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که تنش کم‌آبی تاثیری منفی بر وضعیت آبی درخت هلو داشت که به موجب آن تبادلات گازی برگ و رشد رویشی درخت هلو کاهش یافت. بطوریکه کاهش تولید آسیمیلات درخت نتیجه‌ی کاهش هم سرعت فتوسنتز خالص برگ (تا حدود 23 و 50 درصد در فصل رشد به ترتیب در تنش متوسط و شدید در مقایسه با تنش ملایم) و هم سطح برگ کل درخت (تا حدود 57 درصد و 79 درصد در زمان برداشت به ترتیب در تنش متوسط و شدید در مقایسه با تنش ملایم) بود. همبستگی مثبت معنی دار بین میزان پتانسیل آب برگ و رشد رویشی هلو نشان داد که وقتی پتانسیل آب برگ تا 56/1- و 30/2- مگاپاسکال کاهش یافت، از رشد شاخه به اندازه‌ی به‌ترتیب 30 درصد و 50 درصد جلوگیری شد.
مقالات پژوهشی
افسانه تنگو؛ علی مهدوی؛ احسان صیاد
چکیده
به منظور بررسی اثر سوپرجاذب آکوازورب در کاهش تنش خشکی نهال آکاسیا ویکتوریا، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات بر پایه طرح کاملاً تصادفی اجرا شد. در این تحقیق، تیمار تنش خشکی به عنوان کرت اصلی و مقادیر سوپرجاذب به عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شد. تیمارهای به کار رفته شامل چهار سطح تنش خشکی (15، 30، 60 و 100 درصد ظرفیت زراعی) و چهارسطح سوپرجاذب (صفر، ...
بیشتر
به منظور بررسی اثر سوپرجاذب آکوازورب در کاهش تنش خشکی نهال آکاسیا ویکتوریا، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات بر پایه طرح کاملاً تصادفی اجرا شد. در این تحقیق، تیمار تنش خشکی به عنوان کرت اصلی و مقادیر سوپرجاذب به عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شد. تیمارهای به کار رفته شامل چهار سطح تنش خشکی (15، 30، 60 و 100 درصد ظرفیت زراعی) و چهارسطح سوپرجاذب (صفر، 2/0، 4/0 و 6/0 درصد وزنی) مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که زندهمانی نهالها در پایان فصل رویش در بین تیمار های مختلف یکسان بود، اما رشد گونه آکاسیا به شرایط کمبود آب پاسخ داد، به طوری که صفات رشد کاهش نشان داد. استفاده از پلیمر سوپرجاذب بر شاخص های رشدی قطر یقه، ارتفاع نهال، وزن تر و خشک ریشه، وزن تر اندام هوایی، محتوای نسبی آب برگ و پرولین اثر معنی داری داشت. با توجه به مقایسه میانگین اثرات ساده، در تمام شاخص های رشدی به جز سطح برگ و وزن تر ریشه بیشترین میانگین ها مربوط به تیمار 2/0 درصد پلیمر سوپرجاذب بود. و هم چنین در مقایسه اثر فاکتورهای مختلف، در اکثر صفات بالاترین میانگین ها در مقایسه با سطح آبیاری 100 درصد بدون کاربرد سوپرجاذب مربوط به کاربرد 2/0 درصد پلیمر با سطح آبیاری 60 درصد بود، که نشان دهنده حدود 40 درصد صرفه جویی در مصرف آب است.
مقالات پژوهشی
جلال حیدری؛ شجاع قربانی دشتکی؛ فایز رئیسی؛ پژمان طهماسبی
چکیده
آتش‌سوزی‌های سالانه ممکن است بسیاری از ویژگی‌های فیزیکی خاک مراتع نیمه استپی را دستخوش تغییر نماید. هدف از این پژوهش، مطالعه تاثیر آتش‌سوزی بر ویژگی های فیزیکی خاک و پارامترهای نفوذ آب در مراتع نیمه استپی کرسنک واقع در استان چهارمحال و بختیاری بود. بدین منظور، مراتعی با تاریخچه‌ی آتش‌سوزی متفاوت که طی سالهای 1387، 1388 و 1389 به ...
بیشتر
آتش‌سوزی‌های سالانه ممکن است بسیاری از ویژگی‌های فیزیکی خاک مراتع نیمه استپی را دستخوش تغییر نماید. هدف از این پژوهش، مطالعه تاثیر آتش‌سوزی بر ویژگی های فیزیکی خاک و پارامترهای نفوذ آب در مراتع نیمه استپی کرسنک واقع در استان چهارمحال و بختیاری بود. بدین منظور، مراتعی با تاریخچه‌ی آتش‌سوزی متفاوت که طی سالهای 1387، 1388 و 1389 به ترتیب 3، 2 و 1 سال پیش از مطالعه حاضر دچار آتش‌سوزی شده بودند، انتخاب گردید. نفوذ آب به خاک در 54 نقطه از منطقه مطالعاتی با استفاده از نفوذسنج مکشی اندازه‌گیری شد. تعداد نمونه‌های خاک برای مطالعات آزمایشگاهی با توجه به دو عمق سطحی (10-0 سانتی‌متر) و زیر سطحی (25-15 سانتی‌متر)، 108 نمونه بود. برای بررسی تفاوت ویژگی های اندازه گیری شده در مناطق سوخته و شاهد از آزمون t مستقل در سطح 5 درصد و آنالیز تجزیه به مولفه های اصلی (PCA) استفاده شد. نتایج نشان داد که ضرایب پایداری خاکدانه‌ها (MWD و GMD) در لایه سطحی 1 و 2 سال پس از آتش‌سوزی در مقایسه با شاهد به صورت معنی دار کاهش یافت. رس قابل پراکنش در آب (WDC) و جرم ویژه ظاهری خاک در لایه سطحی تمامی مناطق سوخته شده در مقایسه با شاهد به صورت معنی دار بیشتر بود. هدایت آبی اشباع (Kfs) در تمامی سال های مورد مطالعه در مناطق تحت تاثیر آتش سوزی مقادیری کمتر از شاهد را نشان داد. به دلیل عمق کم، ظرفیت نگهداری آب کم و خطر بالای فرسایش خاک های مراتع نیمه استپی کرسنک، وقوع آتش سوزی های سالانه اثرات منفی زیادی بر ویژگی های فیزیکی خاک این مناطق به دنبال دارد.
مقالات پژوهشی
علیرضا فلاح نصرت آباد؛ شایان شریعتی
چکیده
هزینه‌های بالای کاربرد کود در سیستمهای زراعی و مسائل آلودگی و تخریب خاک عواملی است که باعث شده استفاده کامل از منابع غذایی گیاهی قابل تجدید موجود (آلی و بیولوژیکی) به همراه کاربرد بهینه ای از کودها جهت حفظ باروری، ساختمان، فعالیت حیاتی، ظرفیت تبادل و ظرفیت نگهداری آب در خاک انجام گیرد. لذا در سالهای اخیر توجه محققین کشاورزی به کودهای ...
بیشتر
هزینه‌های بالای کاربرد کود در سیستمهای زراعی و مسائل آلودگی و تخریب خاک عواملی است که باعث شده استفاده کامل از منابع غذایی گیاهی قابل تجدید موجود (آلی و بیولوژیکی) به همراه کاربرد بهینه ای از کودها جهت حفظ باروری، ساختمان، فعالیت حیاتی، ظرفیت تبادل و ظرفیت نگهداری آب در خاک انجام گیرد. لذا در سالهای اخیر توجه محققین کشاورزی به کودهای زیستی و آلی به عنوان جایگزین مناسبی برای کودهای شیمیایی جلب شده است. هدف از این پژوهش بررسی اثرات کود سوپر فسفات تریپل، باکتری های حل کننده فسفات و ماده آلی در عملکرد کیفی و کمی گندم و جذب عناصر غذایی اجرا گردید. آزمایش گلدانی بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه فاکتور: 1- باکتری‌های حل کننده فسفات در سه سطح شاهد، باکتری سودوموناس پوتیدا و باکتری باسیلوس کواگولانس، 2- کود سوپر فسفات تریپل در پنج سطح صفر، 25 درصد، 50 درصد، 75 درصد و 100 درصد، 3- ماده آلی در دو سطح صفر و 15 تن در هکتار در خاکی با فسفر قابل دسترس (13میلی گرم در کیلوگرم خاک) کمتر از حد کفایت گیاه (15میلی گرم در کیلوگرم خاک) گندم انجام گردید. بر اساس نتایج آزمایش بیشترین عملکرد در تیمار باکتری سودوموناس پوتیدا، ماده آلی و 25 درصد کود فسفاته به دست آمد. می توان نتیجه گرفت در شرایط این آزمایش باکتری‌های حل کننده فسفات و ماده آلی بطور معنی داری عملکرد بیشتری نسبت به شاهد نشان دادند و ترکیب آنها با کود فسفاته تأثیر چشمگیری بر کاهش مصرف کود فسفاته داشت.
مقالات پژوهشی
پریسا میرحسینی موسوی؛ علیرضا آستارایی؛ علی رضا کریمی؛ غلامرضا کریمی
چکیده
مونتموریلونیت کانی غالب تشکیل‌دهنده بنتونیت است که در بسیاری از صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما وجود ناخالصی‌های غیر از مونتموریلونیت موجب کاهش کیفیت آن می‌شود. هدف این پژوهش تعیین روشی مناسب جهت خالصسازی مونتموریلونیت از بنتونیت تولیدی معدن قائن بود. برای این منظور از ترکیبی از روش الک تر، استفاده از روش ته‌نشینی ذرات، ...
بیشتر
مونتموریلونیت کانی غالب تشکیل‌دهنده بنتونیت است که در بسیاری از صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما وجود ناخالصی‌های غیر از مونتموریلونیت موجب کاهش کیفیت آن می‌شود. هدف این پژوهش تعیین روشی مناسب جهت خالصسازی مونتموریلونیت از بنتونیت تولیدی معدن قائن بود. برای این منظور از ترکیبی از روش الک تر، استفاده از روش ته‌نشینی ذرات، سانتریفوژ و اولتراسونیک استفاده شد. کارایی روش خالصسازی با استفاده از آنالیز پراش پرتو ایکس، تعیین اندازه ذرات، تبادل کاتیونی و نسبت شدت پیک کوارتز به مونتموریلونیت قبل و پس از خالصسازی تعیین شد. نتایج این مطالعه نشان داد که بکارگیری روش‌های مذکور برای تهیه مادهای سرشار از مونتموریلونیت با اندازه ذرات کوچکتر از 2 میکرومتر مناسب است. کریستوبالیت تنها کانی بود که با وجود حذف مقدار زیادی از آن، هنوز بهعنوان ناخالصی به همراه مونتموریلونیت باقی مانده است که احتمالا تنها راه حذف کامل آن استفاده از روش های شیمیایی است. نتیجه این پژوهش نشان داد که با استفاده از روش‌های سریع و ارزان میتوان بنتونیت را تا حد مناسبی خالصسازی کرد.
مقالات پژوهشی
روح الله تقی زاده مهرجردی؛ علیرضا امیریان چکان؛ فریدون سرمدیان
چکیده
ظرفیت تبادل کاتیونی خاک از جمله خصوصیات مهم خاک می باشد که در پایگاه های داده ای مربوط به خاک و به عنوان ورودی در مدل های زیست محیطی و نیز مدل های مربوط به خاک به کار می رود. این مقاله از یک روش جدیدبرای پیش بینی تغییرات مکانی ظرفیت تبادل کاتیونی خاک به طور پیوسته (تا عمق یک متر) در منطقه دورود استان لرستان بهره می گیرد. در مطالعه حاضر از ...
بیشتر
ظرفیت تبادل کاتیونی خاک از جمله خصوصیات مهم خاک می باشد که در پایگاه های داده ای مربوط به خاک و به عنوان ورودی در مدل های زیست محیطی و نیز مدل های مربوط به خاک به کار می رود. این مقاله از یک روش جدیدبرای پیش بینی تغییرات مکانی ظرفیت تبادل کاتیونی خاک به طور پیوسته (تا عمق یک متر) در منطقه دورود استان لرستان بهره می گیرد. در مطالعه حاضر از ترکیب معادلات عمق اسپیلاین با نواحی یکسان و تکنیک نقشه برداری رقومی خاک بهره گرفته شد تا با استفاده از تعداد محدودی نقطه (103 نقطه)، تغییرات سطحی و عمقی ظرفیت تبادل کاتیونی خاک در کل محدوده مورد مطالعه بررسی شود. جهت ارتباط دادن ظرفیت تبادل کاتیونی خاک و متغیرهای کمکی به دست آمده از تصاویر ماهواره ای و مدل رقومی ارتفاع، از مدل رگرسیون درختی استفاده شد. نتایج نشان داد که در پیش بینی پارامتر مذکور، بعضی از پارامترهای کمکی از جمله باند سه تصویر ماهواره و مساحت اصلاح شده حوزه دارای اهمیت بیشتری بودند. همچنین نتایج نشان داد که مدل درختی به خوبی متغیر هدف را در پنج عمق استاندارد با ضریب تبیین 84/0، 84/0، 84/0، 66/0، 27/0 و میانگین ریشه مربعات به ترتیب 75/1، 84/1، 84/1، 11/2، 16/2 پیش بینی کرده است که بیانگر قابل قبول بودن نتایج در همه اعماق (بجز عمق پنجم) می باشند. نتایج تحقیق حاضر نیز نشان داد که استفاده از نقشه برداری رقومی، رگرسیون درختی و معادله اسپیلاین با نواحی یکسان ابزارهایی قدرتمند جهت برآورد تغییرات مکانی ظرفیت تبادل کاتیونی خاک به صورت جانبی و عمقی می باشند.
مقالات پژوهشی
ساغر چاخرلو؛ شهرام منافی؛ احمد حیدری
چکیده
تصور انجام مطالعات دقیق تشکیل خاک بدون کمک میکروموفولوژی مشکل است. برخی فرآیندها در سطوح ماکرومورفولوژی به اندازه کافی واضح و گویا نیستند. میکرومورفولوژی مطمئن ترین روش برای تشخیص همه فرآیندهای پیچیده در خاک است. در این تحقیق به منظور مقایسه خصوصیات میکرومورفیک خاک های شور-سدیمی و غیرشور- غیرسدیمی اراضی غرب دریاچه ارومیه، چهار خاکرخ ...
بیشتر
تصور انجام مطالعات دقیق تشکیل خاک بدون کمک میکروموفولوژی مشکل است. برخی فرآیندها در سطوح ماکرومورفولوژی به اندازه کافی واضح و گویا نیستند. میکرومورفولوژی مطمئن ترین روش برای تشخیص همه فرآیندهای پیچیده در خاک است. در این تحقیق به منظور مقایسه خصوصیات میکرومورفیک خاک های شور-سدیمی و غیرشور- غیرسدیمی اراضی غرب دریاچه ارومیه، چهار خاکرخ (دو خاکرخ در اراضی شور-سدیمی و دو خاکرخ در اراضی غیرشور- غیرسدیمی) مورد بررسی قرار گرفتند. پس از تشریح و نمونه برداری خاکرخ ها طبق روش های استاندارد، تجزیه های فیزیکوشیمیایی انجام و مقاطع نازک از نمونه های دست نخورده و جهت دار تهیه شدند و با میکروسکوپ پلاریزان4 مورد مطالعه قرار گرفتند. بررسی مقاطع نازک5 نشان داد خاک های شور-سدیمی فاقد ریزساختمان بوده و منافذ آنها عمدتا از نوع ستاره ای است. منافذکانال و صفحه-ای نیز در خاک ها مشاهده شدند. در خاک های غیرشور-غیرسدیمی، خاک ها دارای ریزساختمان می باشند و منافذ آنها عمدتا از نوع حفرات آرایشی مرکب بوده است و همچنین حفرات کانال، صفحه ای و ستاره ای نیز مشاهده شدند. بی-فابریک هردو خاک عمدتاً از نوع بلوری است. عوارض خاکساز خاک های شور-سدیمی عبارتند از: پوششهای رس ته نشستی، تجمعات نمک شامل پوشش ها و پرشدگی های نمک که در داخل منافذ کانالی و ستاره ای مشاهده شدند ولی خاک های غیرشور- غیرسدیمی فاقد این عوارض بودند. پوشش های آلی نیز به صورت لکه هایی سیاه رنگ و در مواردی به صورت مخلوط با توده ریز خاک فقط در خاکهای شور-سدیمی مشاهده شدند. تجمعات آهکی شامل انواع گرهک های تیپیک، پرشدگی ها، پوشش های آهکی و تجمعات اکسیدهای آهن و منگنز به صورت گرهک ها و پوشش ها در هر دو خاک شور-سدیمی و غیر شور- غیرسدیمی مشاهده گردیدند.
مقالات پژوهشی
کمال نبی اللهی؛ احمد حیدری؛ روح الله تقی زاده مهرجردی
چکیده
در مطالعه حاضر جهت پهنه بندی رقومی کلاس های بافتی خاک در منطقه بیجار کردستان، 103 پروفیل حفر، تشریح و از افق های سطحی A نمونه برداری شد. متغیرهای محیطی یا فاکتورهای خاک سازی که در این پژوهش استفاده شد شامل اجزاء سرزمین، داده های تصویر +ETM ماهواره لندست و نقشه سطوح ژئومورفولوژی می باشد. همچنین، جهت ارتباط دادن بین داده های خاک (رس، شن و ...
بیشتر
در مطالعه حاضر جهت پهنه بندی رقومی کلاس های بافتی خاک در منطقه بیجار کردستان، 103 پروفیل حفر، تشریح و از افق های سطحی A نمونه برداری شد. متغیرهای محیطی یا فاکتورهای خاک سازی که در این پژوهش استفاده شد شامل اجزاء سرزمین، داده های تصویر +ETM ماهواره لندست و نقشه سطوح ژئومورفولوژی می باشد. همچنین، جهت ارتباط دادن بین داده های خاک (رس، شن و سیلت) و متغیرهای کمکی از مدل های شبکه عصبی مصنوعی و رگرسیون درختی بهره گرفته شد. نتایج این تحقیق نشان داد که مدل رگرسیون درختی دارای دقت بیشتری نسبت به شبکه عصبی مصنوعی به منظور پیش بینی هر سه پارامتر رس، شن و سیلت می باشد. برای جزء رس، مدل رگرسیون درختی و شبکه عصبی مصنوعی دارای ضریب تبیین و میانگین ریشه مربعات خطا 46/0، 81/0 و 10/17، 50/12 براساس داده های آزمون (20درصد) می باشد. نتایج نشان داد که برای پیش بینی رس، شن و سیلت پارامترهای سطوح ژئومورفولوژی، شاخص خیسی، شاخص همواری دره با درجه تفکیک بالا، ارتفاع، طول شیب و باند 3 مهمترین بوده اند. در کل نتایج نشان داد که مدل های درختی دارای دقت بالاتری نسبت به روش شبکه عصبی مصنوعی بوده و همچنین تفسیر نتایج مدل درختی بسیار راحت تر می باشد. لذا پیشنهاد می شود که جهت تهیه نقشه رقومی خاک از مدل های درختی در مطالعات آینده استفاده شود.
مقالات پژوهشی
نوشین احمدی باصری؛ امین شیروانی؛ سید محمد جعفر ناظم السادات
چکیده
در این مطالعه، شبکه های عصبی مصنوعی و مدل های رگرسیونی برای خرد مقیاس نمودن خروجی های شبیه سازی شده مدل های گردش عمومی جو استفاده شدند. مجموعه داده های شبیه سازی شده بارش برای محدوده º18/25 تا º51/34 شمالی و º45 تا º60 شرقی، ارتفاع ژئو پتانسیل در سطح 850 میلی بار و باد مداری در سطح 200 میلی بار برای °56/12 تا °25/43 شمالی و °68/19 تا °87/61 شرقی به عنوان پیشگو ...
بیشتر
در این مطالعه، شبکه های عصبی مصنوعی و مدل های رگرسیونی برای خرد مقیاس نمودن خروجی های شبیه سازی شده مدل های گردش عمومی جو استفاده شدند. مجموعه داده های شبیه سازی شده بارش برای محدوده º18/25 تا º51/34 شمالی و º45 تا º60 شرقی، ارتفاع ژئو پتانسیل در سطح 850 میلی بار و باد مداری در سطح 200 میلی بار برای °56/12 تا °25/43 شمالی و °68/19 تا °87/61 شرقی به عنوان پیشگو کننده ها از مدلGCM ECHAM5 برای دوره 2005- 1960 استخراج شدند. بارش ماهانه دیده بانی شده ایستگاه های آبادان، آباده، اهواز، بندرعباس، بوشهر، شیراز و فسا برای دوره 2005-1960 به عنوان پیشگو شونده ها استخراج شدند. مؤلفه های اصلی داده های شبیه سازی شده استخراج و شش مؤلفه اصلی به عنوان ورودی مدل های شبکه عصبی مصنوعی و رگرسیون چند گانه در نظر گرفته شدند. همچنین ترکیب مجموعه داده های شبیه سازی شده به عنوان ورودی این مدل ها استفاده شدند. دوره های 2000-1960 و 2005-2001 به ترتیب به عنوان دوره های آموزش و آزمون در شبکه عصبی مصنوعی در نظر گرفته شدند. نتایج ضریب همبستگی پیرسون و جذر میانگین مربعات خطای استاندارد شده نشان داد که در بیشتر مواقع شبکه عصبی مصنوعی دقیق تر از رگرسیون چند گانه، بارش را پیش بینی می کند. برای مقیاس زمانی ماهانه داده های شبیه سازی شده ارتفاع ژئوپتانسیل بهترین پیشگو کننده و برای مقیاس فصلی (زمستان) بهترین پیشگو کننده در مدل شبکه عصبی مصنوعی، مؤلفه های اصلی استاندارد شده داده های شبیه سازی شده بارش می باشد.
مقالات پژوهشی
مهدی قمقامی ورکی؛ جواد بذرافشان
چکیده
امروزه مدل های آماری بسیاری برای شبیه سازی سری زمانی گسسته وقوع و عدم وقوع بارش براساس داده های تاریخی وجود دارد که تاکید آن ها بیشتر بر ساخت آماره های اقلیمی است. با این وجود، دقت مدل های شبیه ساز مذکور باید از نقطه نظر لحظه ای یا کوتاه مدت نیز بهبود یابد. در تحقیق حاضر فرض شده است که ساختار وقوع بارش از مدل مارکف پنهان با یک لایه پنهان ...
بیشتر
امروزه مدل های آماری بسیاری برای شبیه سازی سری زمانی گسسته وقوع و عدم وقوع بارش براساس داده های تاریخی وجود دارد که تاکید آن ها بیشتر بر ساخت آماره های اقلیمی است. با این وجود، دقت مدل های شبیه ساز مذکور باید از نقطه نظر لحظه ای یا کوتاه مدت نیز بهبود یابد. در تحقیق حاضر فرض شده است که ساختار وقوع بارش از مدل مارکف پنهان با یک لایه پنهان (سری گسسته وقوع و عدم وقوع) و یک لایه قابل-رویت تبعیت می کند، که به طور موردی در ایستگاه سینوپتیک خرم آباد (دوره آماری 2005-1961) مورد بررسی قرار گرفت. از الگوریتم ویتربی برای حل مساله رمزگشایی سری زمانی توالی حالات تر و خشک استفاده شد. کارکرد پنج متغیر هواشناسی (فشارهوا در ایستگاه، فشار بخار آب، دامنه شبانه روزی دمای هوا، رطوبت نسبی و دمای نقطه شبنم) به عنوان توالی قابل رویت، براساس معیارهای دقت پیش بینی با هدف انتخاب بهترین متغیر در فرآیند رمزگشایی مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج نشان داد که متغیر دامنه شبانه روزی دمای هوا به عنوان مناسب ترین توالی قابل-رویت برای رمزگشایی سری گسسته خشک و تر ارزیابی می‌باشد که می تواند به دلیل وجود ارتباط فیزیکی قوی بین آن ها باشد. همچنین خروجی الگوریتم ویتربی از دو نقطه نظر (آماره های اقلیمی و دقت پیش بینی) با خروجی مولدهای هواشناسی ClimGen و LARS-WG مقایسه شده است که دقت پیش بینی الگوریتم مارکف پنهان مبتنی بر تمامی معیارها بسیار بیشتر از دو مولد هواشناسی است. بر این اساس، جایگزینی الگوریتم ارائه شده در تحقیق حاضر با دو رهیافت دیگر، برای تولید توالی داده‌های خشک و تر توصیه می گردد.
مقالات پژوهشی
نفیسه حسنعلی زاده؛ ابوالفضل مساعدی؛ عبدالرضا ظهیری؛ منوچهر بابانژاد
چکیده
بررسی ویژگی‌های بارندگی و پهنهبندی آن نقش عمدهای در استفاده بهینه از منابع آب و خاک و مدیریت مخاطرات محیطی دارد. تعیین نواحی همگن بارش به استفاده مناسب‌تر از منابع آب و مدیریت صحیح‌تر مخاطرات محیطی ناشی از بارش کمک مینماید. با توجه به اینکه جهت تحلیل پدیدههای اقلیمی از جمله بارش، می‌بایست تمامی داده‌ها مربوط به یک منطقه همگن ...
بیشتر
بررسی ویژگی‌های بارندگی و پهنهبندی آن نقش عمدهای در استفاده بهینه از منابع آب و خاک و مدیریت مخاطرات محیطی دارد. تعیین نواحی همگن بارش به استفاده مناسب‌تر از منابع آب و مدیریت صحیح‌تر مخاطرات محیطی ناشی از بارش کمک مینماید. با توجه به اینکه جهت تحلیل پدیدههای اقلیمی از جمله بارش، می‌بایست تمامی داده‌ها مربوط به یک منطقه همگن باشد، بر این اساس در این مطالعه سعی شده‌است مناطق همگن از نظر بارندگی سالیانه در استان گلستان با استفاده از داده‌های طولانی‌مدت و تعداد متناسب ایستگاه با به‌کارگیری روش‌های جدیدتر تعیین شوند. برای این منظور از داده‌های ماهانه بارش 29 ایستگاه بارانسنجی و تبخیرسنجی در سطح استان گلستان از سال آبی 62-1361 الی 91-1390 استفاده شد. با انجام آزمونهای کیفی تعداد 25 ایستگاه جهت تحلیل باقی ماندند. سپس با استفاده از روش خوشهبندی سلسله مراتبی وارد و با کمک متغیرهای مختلف تقسیمبندیهای متفاوت بررسی شد. خوشهبندی در حالت 2 خوشه دارای متوسط عرض سیلهوت بالاتری به میزان 48/0 بود. بر این اساس منطقه مورد مطالعه به 2 ناحیه تقسیم شد. سپس همگنی این نواحی مورد بررسی قرار گرفت. از آنجاکه با روش گشتاورهای خطی ضریب چولگی ناحیهای (τ_3^R) از مقدار 23/0 کوچکتر بود، در نتیجه آزمون از آزمون هاسکینگ-والیس جهت بررسی همگنی ناحیهای استفاده شد. برای هر دو ناحیه مقدار آماره آزمون 1>H1 بوده که تأیید بر همگن بودن دو ناحیه می‌باشد. همچنین بالابودن ضریب همبستگی بین ایستگاه‌های یک ناحیه و پائین‌بودن ضریب همبستگی بین ایستگاه‌های دو ناحیه متفاوت، دلیلی دیگر بر تفکیک مناطق هر ناحیه از یکدیگر می‌باشد.
مقالات پژوهشی
سید محمد جعفر ناظم السادات؛ کوکب شاهقلیان
چکیده
انگیزه انجام این پژوهش بررسیبرخی از ویژگی‌های همدیدی بارشهای سنگین در جنوب غربیایران و پیوند آن با پدیده نوسانهای مادن-جولیان می‌باشد. چگونگی پراکنش ماهانه بارش و شناسایی سرچشمههای تولید بخار آب برای این بارشها از دیگر اهداف پژوهش است.در این راستا، بارش روزانه ایستگاه‌های آبادان، اهواز، بندرعباس، بوشهر، شهرکرد و شیراز ...
بیشتر
انگیزه انجام این پژوهش بررسیبرخی از ویژگی‌های همدیدی بارشهای سنگین در جنوب غربیایران و پیوند آن با پدیده نوسانهای مادن-جولیان می‌باشد. چگونگی پراکنش ماهانه بارش و شناسایی سرچشمههای تولید بخار آب برای این بارشها از دیگر اهداف پژوهش است.در این راستا، بارش روزانه ایستگاه‌های آبادان، اهواز، بندرعباس، بوشهر، شهرکرد و شیراز برای دوره 36 ساله 2011-1975و ایستگاه یاسوج برای دوره 21 ساله 2011-1990، در بازه ماههای نوامبر هر سال تا آپریل سال پس از آن گردآوری شد. داده‌های بارش از بزرگ به کوچک آراسته گردیدند و دو آستانه5 و10درصد بالایی به عنوان بارشهای سنگین برگزیده شدند. بیشترین فراوانی بارشهای سنگین در ماههای ژانویه، فوریه و دسامبردیده شد. در ایستگاه‌های اهواز، بندرعباس، بوشهر، شهرکرد و شیراز بیشترین بارشهای سنگین در فاز 8،در ایستگاه آبادان در فازهای 7 و 8 و در ایستگاه یاسوج در فاز 2 رخ داده است. نقشههای همدیدی نشانگر آن است که همراستا با حرکت خاور سوی پدیده MJO در پهنه استوایی اقیانوس هند، سامانه بارشهای سنگین هم از گستره باختری و جنوب باختری ایران آغاز شده و پس از گذراندن پهنههای جنوب مرکزی، به بخشهای خاوری ایران و سپس به افغانستان میرسند. گردش تند چرخندی هوا که بر پهنه دریای مدیترانه، دریای سرخ، خلیج فارس و دریای عرب چیره می‌شود بخش بنیادین بخار آب برای این بارشها را فراهم میسازد. نقشههای همدیدی نشانگر آن است که بیشترین اندازه بخار آب این بارشها از دریای عرب و پهنه باختری اقیانوس هند فراهم میگردد.
مقالات پژوهشی
