نوع مقاله : مقالات پژوهشی
نویسندگان
1 دانشگاه تهران
2 تهران
چکیده
چکیده
الـگوی کشت به عنوان یکی از مهمترین پارامترهای طراحی شبکه های آبیاری مطرح بوده که در شرایط بهره برداری نیز ارتباط مستقیمی با بهره وری آب در سطح این سامانه ها دارد. این تحقیق با هدف توسعه مدل تعیین الگوی کشت بهینه شبکه های آبیاری با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (Analytical hierarchy process-AHP) انجام گرفت. مدل در قالب دو زیرمدل توسعه یافت که هدف زیر مدل اول، رتبه بندی مناسبت نوع محصولات الگوی کشت در سطح شبکه آبیاری بوده و هدف زیر مدل دوم، رتبه بندی سطوح زیر کشت مناسب هر محصول می باشد. معیارهای انتخاب نوع کشت، ده معیار در نظر گرفته شد که در سه گروه معیارهای اقتصادی-اجتماعی، منابع آب و خاک و اقلیمی طبقه بندی گردیدند. به منظور تعیین محدوده سطح زیرکشت بهینه محصولات نیز 9 معیار در نظر گرفته شد. وزن معیارها بر اساس اطلاعات جمع آوری شده از منطقه، مطالعات میدانی و نتایج برگرفته از30 پرسشنامه تکمیل شده توسط صاحب نظران، متولیان و بهره برداران شبکه های آبیاری تعیین گردید. مدل برای شبکه آبیاری دشت ورامین در وسعتی برابر 50 هزار هکتار اجرا و مورد ارزیابی قرار گرفت. ارزیابی ها نشان داد که معیارهای مقدار کمّی آب در دسترس و میزان تبخیر و تعرق نسبت به سایر عوامل از اهمیت بیشتری در تعیین نوع کشت برخوردار می باشند. سیاستهای کلان بخش کشاورزی و حجم آب قابل برنامه ریزی نیز به عنوان مهمترین پارامترهای موثر بر سطح زیر کشت محصولات مشخص شدند. نتایج نشان داد که مدل AHP رتبه اولویت کشت محصولات اصلی شبکه آبیاری (جو و گندم)، که بیش از 50 درصد سطح زیر کشت دشت را به خود اختصاص می دهند، را مطابق با رتبه این محصولات در الگوی کشت رایج منطقه برآورد نموده است. رتبه صیفی جات و پنبه نیز در دو روش یکسان تعیین شد. در مورد سایر محصولات (سبزی جات، یونجه و ذرت) نیز تفاوت رتبه بین نتایج مدل و الگوی کشت رایج یک رتبه بود. یافته های تحقیق بیانگر آن است مدل توسعه یافته قابلیت تعیین محدوده سطح زیرکشت هر یک از محصولات الگوی کشت شبکه آبیاری را با دقّت مطلوبی دارا می باشد. از اینرو مدل AHP می تواند به عنوان یک مدل کاربردی در ارزیابی عوامل کمّی و کیفی موثر بر الگوی کشت و تعیین نوع و تراکم کشت بهینه محصولات شبکه های آبیاری مورد استفاده قرار گیرد.
واژه های کلیدی: الگوی کشت، بهینه سازی، تحلیل سلسله مراتبی، شبکه آبیاری ورامین
عنوان مقاله [English]
Development of an Optimized Cropping Pattern Model Using Analytical Hierarchy Process
نویسندگان [English]
- A. Gaffari 1
- A.A. Montazar 1
- A. Rahimi Jamnani 2
1 Department of Irrigation and Drainage Engineering, Campus of Aburaihan, University of Tehran
2 Soil and Water Consulting Engineers of Tehran
چکیده [English]
Abstract
The present study was carried out for developing and evaluating of the optimization model of cropping pattern in irrigation networks using analytical hierarchy process (AHP). The model was programmed into two sub-models. The objective of the first sub-model was ranking of crop appropriately, and the objective of the second sub-model was ranking of cropping area of each crop. Ten criteria, affecting crop type suitability, and nine criteria, affecting cropping area, were analyzed. The weight of criteria was determined base on the field investigation and the results of 30 completed questionnaires by local irrigation expert and farmers. The proposed model was run and evaluated in Varamin irrigation network. The evaluations showed that water volume and evapotranspiration criteria are more important than others in the determination of crop suitability. Also, global decisions on agricultural sector and water availability are the most important parameters in selecting cropping area. The results indicated that the AHP model has determined the crop type and cropping area ranks with high accuracy. Hence, the model may be recommended as a practical tool in evaluation of quantitative and qualitative effective factors of cropping pattern and in determination of crop type and cropping area in irrigation networks.
Keywords: AHP, Cropping pattern, Optimization, Varamin irrigation network
)
ارسال نظر در مورد این مقاله