تحلیل و توسعه‌ی روش تعیین ساعت کارکرد مجاز چاههای کشاورزی در استان خراسان رضوی (مطالعه موردی: دشت ‌نیشابور)

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

• سید ابوالقاسم حقایقی مقدم
• امین علیزاده

دانشگاه فردوسی مشهد

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.41377

چکیده

زمان کارکرد مجاز چاههای کشاورزی دشت نیشابور توسط شرکت آب منطقه ای استان خراسان رضوی معادل 4120 ساعت در سال تعیین گردیده است. این تحقیق با هدف معرفی روش تعیین ساعت کارکرد چاههای آب کشاورزی استان خراسان رضوی (مطالعه موردی دشت نیشابور) و تحلیل عوامل موثر بر زمان مجاز کار چاهها انجام گرفت. به این منظور سطح زیر کشت گیاهان زراعی و باغی شهرستان نیشابور در سال های زراعی 80-79 تا 89-88 تهیه شد. نیاز آبی گیاهان الگوی کشت و بازده آبیاری در دشت نیشابور از سند ملی آب استخراج گردید. با تقسیم نیاز ناخالص آبیاری ماهانه بر متوسط هیدرومدول سه ماه حداکثر، ساعت کارکرد مجاز چاه در هر ماه به دست آمد. محاسبات برای بررسی اثر تغییر الگوی کشت در دو حالت، برای کل گیاهان الگوی کشت و برای گیاهان عمده الگوی کشت به طور جداگانه به انجام رسید. در حالت سوم و چهارم تاثیر تغییرات سالانه نیاز آبی و هیدرومدول آبیاری بر ساعت کارکرد چاههای دشت نیشابور مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد می‌توان به جای انجام محاسبات ساعت کارکرد چاهها برای کل گیاهان الگوی کشت منطقه، محاسبات را فقط با گیاهان اصلی انجام داد. تغییرات سالانه الگوی کشت و نیاز آبی در دشت نیشابور به طور معنی دار (با احتمال 95%) مقدار ساعت کارکرد چاهها را تحت تاثیر قرار می دهد. با فرض ثابت ماندن سطح زیر کشت در دشت نیشابور، اصلاح ساعت کارکرد چاهها با استفاده از هیدرومدول اندازه‌گیری شده منطقه انجام گردید. در روش‌ اصلاحی ساعت کارکرد سالانه به طور متوسط 440 (11درصد) ساعت نسبت به ساعت کارکرد مجاز دشت نیشابور (4120 ساعت) افزایش نشان داد که این تغییر، ساعت کارکرد را به شرایط واقعی و موجود در دشت نیشابور نزدیک‌تر می نماید. در یک سال زراعی، با برآورد سطح زیر کشت گندم و جو می توان پیش بینی قابل قبولی برای میزان ساعت کارکرد چاههای منطقه در آن سال ارائه نمود.

کلیدواژه‌ها

• دشت نیشابور
• ساعت کارکرد چاه
• سند ملی آب
• مصرف بهینه

20.1001.1.20084757.1393.28.4.1.3

عنوان مقاله [English]

Analysis and Development in Method of Permissible Working Hours of Agricultural Wells in the Khorasan-e-Razavi Province- Case study: Neyshabour Plain

نویسندگان [English]

• S.A. Haghayeghi
• A. Alizadeh

Ferdowsi University of Mashhad

چکیده [English]

Permissible working hours of agricultural wells in the Neyshabour plain was determined equal 4120 hours by regional water authority of Khorasan-e-Razavi. This research was conducted to introduce method of working hours of agricultural wells in the Khorasan-e-Razavi province (case study of Neyshabour plain) and analyse effective parameters on working time of wells. For this purpose, the area of agronomy and horticulture crops was obtained for the years of 2001 to 2010. Water requirement of these crops was extracted from the water national document. Working hours of wells for every months would be calculated by deviding gross irrigation requirement to average hydromodul of three maximum months. The calculations to assess the effect of sowing pattern was done separately in two phases, for all crops pattern and for major crops pattern. In the thirth and forth phases, the effect of annual variation of water requirement and irrigation hydromodul were assessed on the working hours of Neyshabour plain wells. The results showed that instead of using all crops pattern, it is possible to use just major crops in calculating of working hours of wells. Annual variation of sowing pattern and water requirement in the Neyshabour plain have significant effect (95% confidence) on working hours of wells. By suppose the constant area under crops in the Neyshabour plain, adjust in calculating of working hours of wells was done using measured hydromodul in the region. In adjusted method, the annual working hours showed increase averagely 440 (11%) hours in compare to permissible working hours of Neyshabour plain (4120 hours). This variety in working hours of wells cause to be near to existence and realy conditions of the Neyshabour plain. In an agronomy year, it is possible to have an acceptable forcasting for working hours of regional wells by determining the sowing area of wheat and barley.

کلیدواژه‌ها [English]

• Neyshabour plain
• Wells working hours
• The national water document
• Optimal water use

مراجع

حقایقی مقدم س.ا. 1389. مدیریت پایدار آب زیرزمینی با نگرش مصرف بهینه آب کشاورزی در استان‌ خراسان رضوی- مطالعه موردی حوضه‌ی آبریز نیشابور. شماره ثبت 995/89. مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، کرج.

2- دهقانی ح.، علیزاده ا.، کشاورز ع. و ایزدی ا. 1378. الگوی‌ مصرف‌ آب‌ در کشاورزی. مجموعه‌ مقالات‌ علمی‌، تخصصی‌ تحقیقات‌ فنی‌ و مهندسی‌ کشاورزی‌. سال‌ چهارم، شماره‌ 14.

3- رزاقی ف. و سپاسخواه ع. 1386. ارزیابی روش‌های مختلف تخمین تبخیر- تعرق سطوح گیاهی مرجع به کمک داده‌های اندازه‌گیری شده با لایسیمتر وزنی. مجموعه مقالات نهمین سمینار آبیاری و کاهش تبخیر، دانشگاه شهید باهنر کرمان.

4- رضایی ع.، بختیاری ب.، هوشیاری‌پور ف. و دهقانی اناری م. 1386. ارزیابی روش‌های مختلف برآورد تبخیر تعرق گیاه مرجع با استفاده از سنجش‌های لایسیمتری (مطالعه موردی: شهر کرمان). مجموعه مقالات نهمین سمینار آبیاری و کاهش تبخیر، دانشگاه شهید باهنر کرمان.

5- سازمان هواشناسی کشور.1381. روش‌شناسی سند ملی مصرف بهینه آب کشاورزی ایران. مجموعه مقالات کارگاه روش‌شناسی سند ملی مصرف بهینه آب کشاورزی ایران، آذر 1381، تهران.

6- سهراب ف. و عباسی ف. 1383. ارزیابی بازده آب آبیاری طی چند دهه گذشته در سطح کشور. مجموعه مقالات کارگاه فنی آبیاری سطحی مکانیزه، صفحات 70 – 58 ، تهران.

7- عرفانیان م.، علیزاده ا. و محمدیان آ. 1389. بررسی تغییرات احتمالی نیاز کنونی آبیاری گیاهان نسبت به ارقام مندرج در سند ملی آبیاری (مطالعه موردی: استان خراسان رضوی). مجله آبیاری و زهکشی ایران، 3 (4)، ص. 492-478.

8- معاونت بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای خراسان. 1379. حجم آب قابل تحویل در هر هکتار کشت آبی و ساعت کارکرد چاههای کشاورزی استان خراسان.

9- نادری ن. و علیزاده ا. 1386. مقایسه و اصلاح روش‌های تعیین نیاز آبی. مجموعه مقالات نهمین سمینار آبیاری و کاهش تبخیر، دانشگاه شهید باهنر کرمان.

10- وزارت کشاورزی و سازمان هواشناسی کشور. 1378. سند ملی آب کشور ( نیاز آبی گیاهان، الگوی کشت، راندمان آبیاری)، تهران.

11- Blaney H.F. and Criddle W.D. 1950. USDA Soil Conserv. Service Tech. Paper No.96, pp: 48.

12- Doorenbos J. and Pruitt W.O. 1977. Guidelines for Predicting Crop Water Requirements. Irrigationan and Drainage Paper 24, Rev., Rome. pp: 156.

13- Monteith J.L. 1965. Evaporation and environment. Symp. Soc. Exp. Biol. 19, 205–234.

14- Penman H.L. 1948. Natural evaporation from open water, bare soil, and grass. Proc. R. Soc. London, Ser. A 193, 120–145.

15- Smith M., Allen R., Monteith J.L., Pereira L.A. and Segeren A. 1991. Report on the Expert Consultation for the Revision of FAO Methodologies for Crop Water Requirements. FAO/AGL, Rome.

16- Smith M., Allen R. and Pereira L. 1996. Revised FAO Methodology for Crop Water Requirements. Proccedings of the ASAE International Conference on Evapotranspiration and Irrigation Scheduling, Nov.3-6, San Antonio, Tx. pp: 116-123.

17- Teare I.D. and Peet M.M. 1982. Crop Water Relations. John Wiley & Sons. New York.

18- Thornthwaite C.W. 1948. An approach towards a rational classification of climate. Geog. Rev.38: 55-94, Pattern of Water Consumption in Agriculture.