شدت هوادیدگی و بررسی شاخص های آن در خاک های توسعه یافته روی چند سنگ آذرین در شمال غرب ایران

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

• مریم یوسفی فرد ¹
• شمس الله ایوبی ²
• احمد جلالیان

¹ دانشگاه پیام نور، تهران

² دانشگاه صنعتی اصفهان-دانشکده کشاورزی

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.24352

چکیده

این مطالعه جهت بررسی شاخص های‌ هوادیدگی شیمیایی متفاوت و همچنین ارزیابی شدت هوادیدگی خاکرخ های توسعه یافته روی سنگ های آذرین بیرونی (هورنبلند آندزیت، پیروکسن آندزیت و داسیت) و درونی ( آلکالی گرانیت، گرانودیوریت، منزودیوریت، سینیت و پیروکسن دیوریت) در شمال غرب ایران انجام گردید. خاکرخ ها به روش استاندارد تشریح و نمونه های خاک و سنگ مادری جهت انجام آزمایشات فیزیکی و شیمیایی متفاوت برداشت شدند. غلظت کل عناصر اصلی با دستگاه ICP-OES و عناصر کمیاب Zr، V و Y با دستگاه ICP-MS تعیین شد. ضرایب همبستگی بالا و معنی داری بین شاخص های هوادیدگی شیمیایی Ba، B/A، B/R، CIA، CIW، PIA، PWI و WR با خصوصیات خاک (درصد رس، آهن پدوژنیک و جرم مخصوص ظاهری) مشاهده گردید. از بین شاخص های هوادیدگی شیمیایی متفاوت، شاخص هائی که نسبتی از گروهی از اکسیدهای متحرک به یک یا چند اکسید نامتحرک می باشند، جهت برآورد شدت هوادیدگی خاک های توسعه یافته روی سنگ های آذرین در این منطقه نیمه خشک مناسب می باشند. منحنی های مثلثی MFW و A-CN-K بیانگر تکامل و شدت هوادیدگی بیشتر خاک های توسعه یافته روی سنگ های آذرین بیرونی (هورنبلند آندزیت< پیروکسن آندزیت< داسیت) در مقایسه با سنگ های آذرین درونی (با شدت هوادیدگی تقریباً مشابه و در مرحله ابتدایی هوادیدگی) می باشند. از بین هشت شاخص هوادیدگی شیمیایی که دارای ضرایب همبستگی بالا با خصوصیات خاک بودند دو شاخص CIA و Ba شدت هوادیدگی را مانند منحنی MFW پیش بینی کردند. به نظر می رسد که این دو شاخص بعد از شاخص W (یا منحنی MFW) مناسبترین شاخص های هوادیدگی شیمیایی برای ارزیابی شدت هوادیدگی در مناطق نیمه خشک می باشند. در فرمول این دو شاخص از عناصر متحرک Ca، Na و K به عنوان عناصر متحرک استفاده شده است، که این عناصر در ساختار فلدسپارها (کانی غالب در پوسته زمین) حضور دارند.

کلیدواژه‌ها

• هوادیدگی شیمیایی
• شاخص های هوادیدگی
• شدت هوادیدگی
• سنگ های آذرین

20.1001.1.20084757.1392.27.2.2.3

عنوان مقاله [English]

Weathering Inrensity and Investigation of Weathring Indices in som Soils Developed on Igneous Rocks in West-north of Iran

نویسندگان [English]

• maryam yousefifard ¹
• shamsollah Ayoubi ²
• A. Jalalian

¹ Payame Noor University, Tehran

²

چکیده [English]

This study was conducted to assess different chemical weathering indices and to evaluate the weathering rates of soils developed on volcanic (hornbelende andesite, pyroxene andesite and dacite) and plutonic (alkali granite, granodiorite, monzodiorite, syenite and pyroxene diorite) igneous rocks in the northwestern Iran. Representative soil profiles were described and soil samples were collected and analyzed for selected chemical and physical properties. Total concentrations of major elements and trace element (Zr, V, Ti and Y) were determined with ICP-OES and ICP-MS, respectively. Significant correlation coefficients were obtained between soil properties (clay percent, pedogenic iron and bulk density) and Ba, B/A, B/R, CIA, CIW, PIA, PWI and the WR chemical weathering indices. These indices are based on the ratio of a group of mobile oxides to one or more immobile oxides and are suitable for explaining the weathering rate of the soils developed on igneous rocks in this semiarid region. A-CN-K and MFW ternary plots showed that the soils developed on volcanic rocks (hornbelende andesite> pyroxene andesite> dacite) were more weathered than those on the plutonic parent rocks (alkali granite, granodiorite, monzodiorite, syenite, pyroxene diorite). Ba and CIA weathering indices predicted weathering trend such as MFW ternary plot, and it seems these two weathering indices are the most suitable weathering indices after W index (or MFW ternary plot) in this semiarid region. Ca, Na and K elements are presented in chemical weathering formulas of these two indices. These elements are in the feldspar minerals structures which are the most mineral in the earth crust.

کلیدواژه‌ها [English]

• Chemical weathering
• Weathering indices
• Weathering rate
• Igneous rocks