صدیقه صلواتی نیک؛ سعید سعادت؛ محسن علامه
چکیده
منطقه مورد مطالعه در بخش غربی استان خراسان رضوی قرار دارد و دربرگیرنده شهر ششتمد و دهستانهای آن است. تنوعی از واحدهای سنگی رسوبی و آذرین که عمدتاَ منسوب به کرتاسه و یا جوانتر میباشد، در این منطقه رخنمون دارند. وجود رخسارههای سنگی مختلف همراه با فعالیتهای معدنکاری، صنعتی و کشاورزی میتوانند زمینههای لازم برای آلودگی خاک به ...
بیشتر
منطقه مورد مطالعه در بخش غربی استان خراسان رضوی قرار دارد و دربرگیرنده شهر ششتمد و دهستانهای آن است. تنوعی از واحدهای سنگی رسوبی و آذرین که عمدتاَ منسوب به کرتاسه و یا جوانتر میباشد، در این منطقه رخنمون دارند. وجود رخسارههای سنگی مختلف همراه با فعالیتهای معدنکاری، صنعتی و کشاورزی میتوانند زمینههای لازم برای آلودگی خاک به عناصر سنگین را فراهم نمایند. در این مقاله با توجه اهمیت سلامت خاک از دیدگاه زیستمحیطی، حضور و پراکنش این عناصر در رسوبات منطقه مورد بررسی قرار گرفته است. هدف از این بررسی تعیین میزان و نحوه توزیع فلزات سنگین بر اساس نقشه‌های پهنه‌بندی عناصر و همبستگی بین آنها در محیط خاک بود. برای دستیابی به این هدف، نتایج تجزیه شیمیایی 1248 نمونه خاک و رسوب آبراههای با استفاده از روشهای آماری چند متغیره و شاخصهای فاکتور غنیشدگی (EF)، زمینانباشتگی (Igeo)، ضریب آلودگی (CF) و شاخص آلودگی (PI) مورد بررسی و تفسیر قرار گرفت. بر اساس ارزیابیهای صورت گرفته، کبالت با نیکل و کروم همبستگی خوب و مثبت نشان میدهد که حاکی از منشاء مشترک و احتمالاً مرتبط با واحدهای سنگی مافیک است. عناصر سرب و روی نیز با یکدیگر و همچنین با کبالت و وانادیوم همبستگی مثبت نشان میدهند، درحالیکه آرسنیک همبستگی منفی با اکثر این عناصر نشان میدهد که حاکی از منشاء جداگانه برای این عنصر در مقایسه با سرب و روی، مس، نیکل و کبالت است. بر اساس شاخص آلودگی، آرسنیک در جنوب و بخشهایی از غرب منطقه دارای آلودگی بالایی بوده و در بقیه مناطق فاقد آلودگی است و یا آلودگی پایینی نشان میدهد. بر اساس ضریب آلودگی، بخشهای مرکزی و جنوب غرب منطقه دارای آلودگی متوسط کروم است. بررسیهای انجام شده حاکی از خطر حضور آرسنیک بالا در رسوبات رودخانهای بخصوص در بخشهای جنوبی منطقه است. عناصر مس، وانادیوم، آنتیموان، سرب، روی و کبالت فاقد آلودگی قابل توجه بوده و بعید است با غلظت فعلی مشکلات زیستمحیطی خاصی را ایجاد نمایند. نتایج حاصل از مطالعات این پژوهش حاکی از آن است که آلودگیهای فلزات سنگین در منطقه زمینزاد و عمدتاً ناشی از سازندهای زمینشناسی است و آلودگیهای انسانزاد، باستثنای فعالیتهای معدنکاری در رابطه با عنصر مس، در دیگر موارد نقش موثری نداشتهاند.
