بررسی تاثیر محیط متخلخل بر انحراف آب در آبگیر زیر سطحی رودخانه با دیوار آب بند

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

• رضا رستمی جونقانی
• کاظم اسماعیلی
• علی نقی ضیائی
• حسین انصاری
• سعید رضا خداشناس

دانشگاه فردوسی مشهد

10.22067/jsw.v0i0.15322

چکیده

رودخانه‌های مناطق خشک و نیمه خشک معمولا به صورت فصلی بوده یا دارای جریان پایه کم می‌باشند لذا بهره‌برداری از جریان‌های زیر سطحی از جمله مواردی است که در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. استفاده از آبگیر کفی با محیط متخلخل و ساخت سدهای زیرزمینی در این راستا صورت گرفته است. مشکلات حاصل از گرفتگی محیط متخلخل در آبگیر کفی و اثرات مخرب سدهای زیرزمینی بر پایین دست رودخانه، استفاده از یک سیستم آبگیر بنام آبگیر زیرسطحی با ایجاد شبکه زهکشی در بستر رودخانه را توجیه نموده است. نمونه‌هایی از این نوع آبگیر اجرا شده است، لیکن این طرح‌ها فاقد اصول طراحی برمبنای نتایج علمی می‌باشد. از این رو برای روشن نمودن تاثیر عوامل مختلف بر میزان دریافت آب توسط محیط متخلخل، آزمایشاتی در یک مدل آزمایشگاهی صورت گرفته است که درآن با تغییر عوامل موثر از جمله اندازه ذرات محیط متخلخل به ازای بارهای آبی مختلف جریان زهکشی شده مورد بررسی قرارگرفت. نتایج نشان داد با افزایش بار آبی دبی انحراف در ابتدا روند افزایشی داشته اما به نظر می‌رسد در بارهای آبی بالا به مقدار ثابتی می‌رسد. اندازه ذرات محیط متخلخل نیز بر میزان دبی انحراف تاثیر قابل ملاحظه‌ای دارد چنانکه با ریز شدن اندازه ذرات، میزان جریان انحرافی 15 تا 60 درصد کاهش می‌یابد. این تغییر مبین پایین آمدن کارآیی آبگیر در اثر رسوب‌گذاری در بین محیط متخلخل بوده و لذا تغییر محیط متخلخل را ضروری می‌نماید . همچنین با آنالیز ابعادی رابطه‌ای برای برآورد جریان انحرافی از آبگیر زیرسطحی تحت تاثیر پارامترهای عمق کارگذاری، فاصله بین زهکش‌ها و هدایت هیدرولیکی محیط متخلخل بدست آمد.

کلیدواژه‌ها

• آبگیر کفی
• رودخانه با جریان پایه کم
• محیط متخلخل
• سیستم زهکشی

---