آب و خاک - فهرست مقالات

تعیین مؤثرترین ویژگی های فیزیکی و مکانیکی خاک برافزایش سطح مقطع آبکندها در استان اردبیل

حسین شهاب آرخازلو؛ حجت امامی؛ غلامحسین حق نیا؛ اباذر اسمعلی

دوره 30، شماره 6 ، بهمن و اسفند 1395، ، صفحه 2060-2077

https://doi.org/10.22067/jsw.v30i6.52921

چکیده

فرسایش آبکندی یکی از مهمترین انواع فرسایش در سطح کشور است که در نقاط مختلف استان اردبیل وجود دارد و یکی از شاخص های گسترش آبکند افزایش سطح مقطع آن می باشد. توپوگرافی منطقه و ویژگی های خاک از جمله مهمترین عوامل مؤثر بر فرسایش آبکندی می باشند. با وجود اهمیت ویژگی های خاک در فرسایش آبکندی، تأثیر مستقیم این عوامل کمتر بررسی شده است و مطالعات ... بیشتر فرسایش آبکندی یکی از مهمترین انواع فرسایش در سطح کشور است که در نقاط مختلف استان اردبیل وجود دارد و یکی از شاخص های گسترش آبکند افزایش سطح مقطع آن می باشد. توپوگرافی منطقه و ویژگی های خاک از جمله مهمترین عوامل مؤثر بر فرسایش آبکندی می باشند. با وجود اهمیت ویژگی های خاک در فرسایش آبکندی، تأثیر مستقیم این عوامل کمتر بررسی شده است و مطالعات محدودی در مورد تأثیر ویژگی-های فیزیکی و مکانیکی خاک بر فرسایش آبکندی انجام شده است. هدف این پژوهش تعیین تأثیر توپوگرافی بر فرسایش آبکندی و تأثیر ویژگی-های فیزیکی و مکانیکی خاک سطحی و زیرسطحی بر افزایش سطح مقطع آبکندها و در نهایت انتخاب مهمترین ویژگی های خاک مؤثر بر آن در سه منطقه اُرتاداغ، ملااحمد و سرچم استان اردبیل بود. همچنین رابطه بین مهمترین ویژگی های خاک و عوامل توپوگرافی نیز بررسی گردید. با استفاده از دو روش رابطه طبقات شیب با تراکم آبکندها و شاخص آستانه توپوگرافی که S و A شیب و مساحت حوضه زه کشی آبکند و a و b ضرائب محیطی هستند، تأثیر توپوگرافی بر فرسایش آبکندی در سه منطقه ارزیابی شد. پس از انتخاب مجموعه ای مشابه از آبکندها در هر منطقه از نظر مشخصات حوضه زه کشی، گسترش آبکندها با اندازه گیری افزایش سطح مقطع آن ها در طول دو سال و در چهار نقطه از طول آبکندها اندازه گیری شد. با اندازه گیری 17 ویژگی مکانیکی و فیزیکی خاک سطحی و زیرسطحی در نقاط اندازه گیری سطح مقطع، با استفاده از تحلیل مؤلفه-های اصلی (PCA) مهمترین ویژگی های مؤثر بر افزایش سطح مقطع آبکند تعیین شد. در نهایت مدل رگرسیونی افزایش سطح مقطع آبکند در اثر مهمترین ویژگی های خاک حاصل از PCA، با رگرسیون گام به گام برای هر منطقه به دست آمد. رابطه طبقات شیب و تراکم آبکند نشان داد در منطقه ملااحمد با افزایش شیب تراکم آبکند بیشتر شده است و در منطقه اُرتاداغ تا شیب 20-30 درصد این روند مشاهده شد، در حالی که در منطقه سرچم رابطه ای بین طبقات شیب و تراکم آبکند وجود نداشت. با استفاده از شاخص آستانه توپوگرافی، فرآیند غالب هیدرولوژیکی تشکیل آبکند برای منطقه ملااحمد رواناب سطحی و برای منطقه سرچم جریان زیرزمینی تشخیص داده شد و در اُرتاداغ هر دو نوع جریان سطحی و زیرزمینی مؤثر شناخته شد. با انجام PCA در دو منطقه ملااحمد و اُرتاداغ عمدتا ویژگی های مکانیکی و پایداری خاکدانه ها بر افزایش سطح مقطع آبکند تأثیر بیشتری داشتند، در حالی که در منطقه سرچم کلاس های اندازه ذرات و شاخص های پایداری خاکدانه ها تأثیر بیشتری داشتند. به طور کلی رابطه ی بین تراکم آبکند در طبقات مختلف شیب، آستانه توپوگرافی تشکیل آبکند و ویژگی های فیزیکی و مکانیکی مؤثر بر گسترش آبکندها نشان داد که بین نوع جریان هیدرولوژیکی تشکیل آبکند و مهمترین ویژگی های خاک مؤثر بر افزایش سطح مقطع آبکند هماهنگی وجود دارد.

بررسی تغییرات مکانی – زمانی پتانسیل جدایش ذرات خاک در فرسایش شیاری مطالعه موردی؛ زمین‌های دیم‌زار منطقه دشمن‌زیاری استان فارس

حسین کریمی؛ امیر لکزیان؛ غلامحسین حق نیا؛ حجت امامی؛ مجید صوفی

دوره 29، شماره 5 ، آذر و دی 1394، ، صفحه 1333-1344

https://doi.org/10.22067/jsw.v29i5.34176

چکیده

فرسایش خاک به عنوان یکی از عوامل اصلی تخریب زمین معرفی شده و آگاهی و شناخت از فرایندهای پیچیده وقوع و توسعه آن مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است. این پژوهش به‌منظور بررسی اثرات عوامل هیدرولیکی از قبیل تنش برشی و قدرت جریان بر تغییرات مکانی- زمانی جدایش ذرات خاک صورت پذیرفته است. محدوده مورد بررسی در زمین‌های با شیب میانگین ... بیشتر فرسایش خاک به عنوان یکی از عوامل اصلی تخریب زمین معرفی شده و آگاهی و شناخت از فرایندهای پیچیده وقوع و توسعه آن مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است. این پژوهش به‌منظور بررسی اثرات عوامل هیدرولیکی از قبیل تنش برشی و قدرت جریان بر تغییرات مکانی- زمانی جدایش ذرات خاک صورت پذیرفته است. محدوده مورد بررسی در زمین‌های با شیب میانگین شیب (56/22 درصد) زیر کشت دیم گندم در 60 کیلومتری غرب شیراز واقع شده است. به‌منظور ایجاد شیارهای 10 متری با عرض و عمق 30/0 متر، شخم رایج از بالا به پایین شیب انجام و ریخت شناسی شیار در فاصله‌های یک متری با اندازه‌گیری شیب و مقطع عرضی اندازه‌گیری شد.‌ بر روی شیارها دبی‌های 10، 15 و 20 لیتر بر دقیقه به مدت 10 دقیقه اعمال گردید. غلظت‌های رسوب در سه فاصله مساوی زمانی و مکانی اندازه‌گیری و از این مقادیر به‌منظور محاسبه نرخ جدایش ذرات در زمان‌ها و مقاطع مختلف استفاده گردید. نتایج نشان داد که تغییرات تنش برشی و قدرت جریان در طول شیار بر نرخ جدایش ذرات اثر می‌گذارد. بررسی میانگین نرخ جدایش ذرات خاک نشان داد که اختلاف معنی‌داری (05/0>P) بین مقطع اولیه شیار با بازه‌های طولی دنباله رو آن وجود دارد. همچنین نرخ جدایش ذرات خاک به‌طور عمده در بازه زمانی پایانی آزمایش صورت پذیرفته است. این مطالعه نشان داد که اختلاف معنی‌داری بین میانگین جدایش ذرات خاک در دبی‌های متفاوت اعمال شده وجود ندارد.

مقایسه ی زمین‌آماری و مرسوم در تعیین تغییرات برخی از ویژگی‌های خاک سطحی (مطالعه ی موردی: جیرفت، استان کرمان)

محمد کلکلی؛ علی رضا کریمی؛ غلامحسین حق نیا؛ عیسی اسفندیارپور بروجنی

دوره 28، شماره 2 ، خرداد و تیر 1393، ، صفحه 353-364

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.23408

چکیده

نقشه‌های خاک، منابع رایج اطلاعات خاک برای ارزیابی اراضی و برنامه‌های آمایش سرزمین می‌باشند. هدف از این مطالعه، ارزیابی قابلیت روش‌ زمین آماری و مرسوم در تهیه‌ی نقشه‌ی‌ برخی ویژگی‌های فیزیکی (سیلت، شن و رس) و شیمیایی (کربنات کلسیم معادل و اسیدیته) خاک بود. برای این منظور، بر اساس تفسیر عکس‌‌های هوایی و تصاویر ماهواره‌ای و بازدیدهای ... بیشتر نقشه‌های خاک، منابع رایج اطلاعات خاک برای ارزیابی اراضی و برنامه‌های آمایش سرزمین می‌باشند. هدف از این مطالعه، ارزیابی قابلیت روش‌ زمین آماری و مرسوم در تهیه‌ی نقشه‌ی‌ برخی ویژگی‌های فیزیکی (سیلت، شن و رس) و شیمیایی (کربنات کلسیم معادل و اسیدیته) خاک بود. برای این منظور، بر اساس تفسیر عکس‌‌های هوایی و تصاویر ماهواره‌ای و بازدیدهای صحرایی، 5 واحد ژئوپدولوژیک در منطقه‌ای به وسعت تقریبی 12 کیلومتر مربع در جنوب جیرفت شناسایی شد. تعداد 100 نمونه‌ی خاک سطحی (صفر تا 20 سانتی‌متر) در قالب یک الگوی نمونه‌برداری شبکه‌ا ی منظم، به فواصل 500×250 متر برداشت گردید. نتایج مقایسه‌ی میانگین ویژگی‌های خاک بین واحدهای ژئوپدولوژیک نشان داد که این واحدها، حداقل از نظر یک یا چند ویژگی با یکدیگر تفاوت دارند. تفاوت ویژگی‌ها بین واحدهای مختلف به‌دلیل تفاوت در فرآیندهای ژئومرفیک در واحدها است. نقشه‌های موضوعی (پیوسته) تهیه‌شده از ویژگی‌ها به روش کریجینگ معمولی نیز تغییرات را به‌صورت پیوسته و هماهنگ با تغییرات فرآیندهای ژئومرفیک نشان داد؛ ولی تغییرات بین واحدها که در طبیعت به‌سادگی و به‌ویژه در مرز واحدها قابل تشخیص است و در مساحت‌های بزرگ برای مدیریت مناسب هستند، توسط روش زمین‌آمار آشکار نشد. با توجه به نتایج این مطالعه می‌توان پیشنهاد کرد که به‌منظور بررسی تغییرپذیری ویژگی‌های خاک در مساحت‌های بزرگ (نقشه‌های کوچک‌مقیاس) و برای تسریع در کار و کاهش هزینه‌ها از روش‌های مرسوم و در مساحت‌های کوچک (نقشه‌های بزرگ‌مقیاس) از روش‌های زمین‌آماری استفاده کرد.

بررسی و مقایسه کاهش زیستی آهن فریک ساختمانی در کانی‌های نانترونیت، گئوتیت و هماتیت

نسرین قربان زاده؛ امیر لکزیان؛ غلامحسین حق نیا؛ علی رضا کریمی

دوره 27، شماره 2 ، خرداد و تیر 1392، ، صفحه 351-362

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.24361

چکیده

کاهش زیستی یک فرایند مهم است که بر بسیاری از ویژگی‌های کانی‌های آهن‌دار و چرخه بیوژئوشیمیایی آهن در اکوسیستم‌های طبیعی تأثیر دارد. اکسی‌هیدروکسیدها و فیلوسیلیکاتهای آهن‌دار دو منبع عمده آهن در خاکها، سنگها و ته‌نشستها بوده که توانایی کاهش زیستی را در طول زمان دارا می‌باشند. در این مطالعه به بررسی و مقایسه فرایند کاهش زیستی در ... بیشتر کاهش زیستی یک فرایند مهم است که بر بسیاری از ویژگی‌های کانی‌های آهن‌دار و چرخه بیوژئوشیمیایی آهن در اکوسیستم‌های طبیعی تأثیر دارد. اکسی‌هیدروکسیدها و فیلوسیلیکاتهای آهن‌دار دو منبع عمده آهن در خاکها، سنگها و ته‌نشستها بوده که توانایی کاهش زیستی را در طول زمان دارا می‌باشند. در این مطالعه به بررسی و مقایسه فرایند کاهش زیستی در دو منبع عمده آهن (اکسیدها و فیلوسیلیکاتها) در حضور باکتری Shewanella sp. پرداخته شد. به این منظور آزمایشی با شانزده تیمار شامل کاهش زیستی گئوتیت، هماتیت و دو نوع نانترونیت با و بدون ناقل الکترون (AQS) و تیمارهای شاهد (شامل تیمارهای فوق بدون باکتری) با سه تکرار در قالب طرح کاملاً تصادفی انجام گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که کاهش زیستی در حضور AQS در کانی‌های گئوتیت، هماتیت و دو نوع نانترونیت افزایش یافت. درصد کاهش زیستی در حضور AQS به ترتیب در (NAu-2)، (NAu-1)، هماتیت و گئوتیت به 21، 9، 3 و 7/8 درصد رسید. این نتایج حاکی از آن بود که زمانی‌که اکسیدهای آهن (گئوتیت و هماتیت) و سیلیکاتهای آهن‌دار شکل غالب آهن فریک قابل دسترس در خاکها و ته‌نشستهای زیرسطحی هستند، باکتری Shewanella sp. قادر به بقاء و تولید مقادیر چشمگیری از آهن دو می‌باشد. نتایج همچنین نشان داد که در شرایط یکسان کاهش زیستی (غلظت گیرنده و دهنده الکترون و تعداد مساوی سلول باکتری) اندازه و سطح ویژه کانی نقش کلیدی در راندمان کاهش زیستی بازی می‌کنند.

برهمکنش آهک، ماده آلی و آهن بر جذب فسفر در گیاه ذرت

لیلی السادات قرشی؛ غلامحسین حق نیا؛ امیر لکزیان؛ رضا خراسانی

دوره 26، شماره 5 ، آذر و دی 1391، ، صفحه 1083-1091

https://doi.org/10.22067/jsw.v1391i0.16919

چکیده

کارایی استفاده از فسفر از مسائل مهم حاصلخیزی خاک و تولید محصول است. عوامل مختلف خاکی مانند وجود آهک در خاک، اثرات همستیزی با عناصر دیگر مانند آهن و وجود مواد آلی بر فراهمی فسفر برای گیاه موثرند. از این رو در یک آزمایش گلخانه ای تاثیرآهک، آهن و ماده آلی بر رشد و جذب فسفر در گیاه ذرت بررسی شد. تیمارها شامل دو سطح آهک ( صفر و دو درصد کربنات ... بیشتر

تاثیر آهک، ماده آلی و فسفر بر قابلیت جذب آهن در گیاه ذرت

لیلی السادات قرشی؛ غلامحسین حق نیا؛ امیر لکزیان؛ رضا خراسانی

دوره 26، شماره 4 ، مهر و آبان 1391، ، صفحه 818-825

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.15285

چکیده

آهن عنصری ضروری برای رشد گیاهان است. وجود آهک، کمبود مواد آلی خاک وکاربرد بیش از اندازه فسفر در خاک ها از عوامل موثر بر فراهمی آهن است. از این رو در یک آزمایش گلخانه ای تاثیرآهک، فسفر و ماده آلی بر رشد و جذب آهن در گیاه ذرت بررسی شد. تیمارها شامل دو سطح آهک (صفر و دو درصد کربنات کلسیم)، ماده آلی (صفر و یک درصدکود گاوی)، و سه سطح فسفر (صفر، ... بیشتر

تاثیر کادمیم، روی و فسفر بر گلومالین تولید شده توسط قارچ های میکوریزای آربسکولار همزیست با شبدر سفید

آیدا معدنی؛ امیر لکزیان؛ غلامحسین حق نیا؛ رضا خراسانی

دوره 26، شماره 4 ، مهر و آبان 1391، ، صفحه 864-872

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.15290

چکیده

غلظت های بالای عناصر سنگین و وجود فسفر زیاد در خاک موجب کاهش رشد و فعالیت قارچ های میکوریزای آربسکولار و در نتیجه کاهش تولید اسپور توسط این قارچ ها می گردد. به منظور ارزیابی اثر عناصر سنگین روی و کادمیم و عنصر فسفر بر میزان فعالیت قارچ های میکوریزای آربسکولار از طریق اندازه گیری گلومالین تولید شده توسط این قارچ ها، آزمایشی به صورت فاکتوریل ... بیشتر غلظت های بالای عناصر سنگین و وجود فسفر زیاد در خاک موجب کاهش رشد و فعالیت قارچ های میکوریزای آربسکولار و در نتیجه کاهش تولید اسپور توسط این قارچ ها می گردد. به منظور ارزیابی اثر عناصر سنگین روی و کادمیم و عنصر فسفر بر میزان فعالیت قارچ های میکوریزای آربسکولار از طریق اندازه گیری گلومالین تولید شده توسط این قارچ ها، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل دو گونه مختلف قارچ میکوریزای آربسکولار G. mosseae و G. intraradices و بدون میکوریزا (NM)، و 6 ترکیب فلزی (روی 400 ، کادمیم 25، روی و کادمیم به ترتیب 400 و 25، فسفر 50، فسفر، روی و کادمیم به ترتیب 50، 400 و 25 میلی گرم در کیلوگرم نمونه خاک و بدون فلز) در سه تکرار بودند. نتایج نشان داد که تیمارهای تلقیح شده با قارچ میکوریزای آربسکولار، گلومالین بیشتری را در مقایسه با تیمارهای بدون میکوریزا تولید کردند. اعمال عناصر مختلف کادمیم، روی و فسفر موجب کاهش تولید گلومالین در هر دو گونه قارچ میکوریزا شدند. به طوریکه بیشترین کاهش گلومالین در گونه G. intraradices در تیمار کادمیم و در گونه G. mosseae در تیمار روی مشاهده شد. نتایج همچنین وجود یک رابطه همبستگی مثبت بین گلومالین اندازه گیری شده به روش برادفورد و روش اندازه گیری درصد کلونیزه شدن ریشه را مشخص کرد. طبق نتایج به دست آمده از این مطالعه، مقدار گلومالین در خاک می تواند به عنوان شاخصی از فعالیت قارچ میکوریزا و سلامت خاک مورد استفاده قرار گیرد.

تاثیر ویژگی‌های پستی و بلندی و خاک بر عملکرد گندم دیم در منطقه سیساب، شمال شرق ایران

اسماء شعبانی؛ غلامحسین حق نیا؛ علی رضا کریمی؛ ملک مسعود احمدی

دوره 26، شماره 4 ، مهر و آبان 1391، ، صفحه 922-932

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.15296

چکیده

ویژگی‌های پستی و بلندی اراضی به‌دلیل تاثیر بر توزیع آب در بخش‌های گوناگون زمین‌نما و همچنین اثر بر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک، از عوامل مهم موثر بر رشد و عملکرد محصول در کشاورزی دیم هستند. با وجود این‌که استان خراسان شمالی، یکی از مناطق مهم دیم‌کاری گندم می‌باشد، اطلاعاتی درباره ارتباط ویژگی‌های خاک و پستی و بلندی با رشد ... بیشتر ویژگی‌های پستی و بلندی اراضی به‌دلیل تاثیر بر توزیع آب در بخش‌های گوناگون زمین‌نما و همچنین اثر بر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک، از عوامل مهم موثر بر رشد و عملکرد محصول در کشاورزی دیم هستند. با وجود این‌که استان خراسان شمالی، یکی از مناطق مهم دیم‌کاری گندم می‌باشد، اطلاعاتی درباره ارتباط ویژگی‌های خاک و پستی و بلندی با رشد گندم دیم در این استان وجود ندارد. پژوهش حاضر به‌منظور بررسی تاثیر ویژگی‌های پستی و بلندی و خاک بر عملکرد گندم دیم در منطقه سیساب استان خراسان شمالی انجام شد. داده‌های عملکرد گندم و نمونه‌های خاک سطحی از 100 پلات 1×1 متر در منطقه‌ای به وسعت800 هکتار به گونه‌ای جمع‌آوری شد که گوناگونی موقعیت‌های شیب را دربرگیرد. سنگریزه، رس، کربنات کلسیم معادل، ماده آلی، pH، EC، نیتروژن کل، پتاسیم و فسفر قابل دسترس اندازه‌گیری شدند. مشتقات اولیه و ثانوی پستی و بلندی دربرگیرنده ارتفاع، شیب، جهت شیب، انحنای سطح، شاخص‌ خیسی، انتقال رسوب و قدرت جریان با استفاده از مدل رقومی ارتفاع به ابعاد 30×30 متر محاسبه شدند. بین ویژگی‌های خاک و پستی و بلندی با مولفه‌های عملکرد، مدل‌های رگرسیونی چند متغیره برقرار و سپس به وسیله نقاط کمکی (20 نقطه از 100 نقطه) پیش‌بینی مدل‌های بدست آمده اعتبارسنجی شد. ضرایب ماتریس همبستگی نشان دادند که ارتفاع و درصد کربنات کلسیم معادل، بیشترین میزان همبستگی را با مولفه‌های عملکرد گندم دارند. در میان فاکتورهای بررسی شده خاک در این مطالعه، درصد آهک و ماده آلی و از میان شاخص‌های پستی و بلندی، ارتفاع، شیب و شاخص خیسی وارد مدل‌ها گردیدند. به‌دلیل وجود رابطه‌های غیرخطی و پیچیده، مدل‌های رگرسیونی، فقط 43 درصد از تغییرات عملکرد کل و 40 درصد از تغییرات عملکرد دانه را توجیه کردند. نتایج این پژوهش نشان داد اگرچه سیساب در مرز اقلیمی خشک و نیمه‌خشک قرار دارد، ویژگی‌های توپوگرافی بر ویژگی‌های خاک و عملکرد گندم دیم موثر هستند.

تأثیر کوتاه مدت مدیریت پسماند گیاه جو بر فعالیت آنزیم های اوره آز و فسفاتاز قلیایی در خاک

مریم سادات حسینی؛ غلامحسین حق نیا؛ امیر لکزیان؛ حجت امامی

دوره 26، شماره 3 ، مرداد و شهریور 1391

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.14877

چکیده

فعالیت‌های آنزیمی خاک می‌توانند به عنوان شاخص‌های کیفیت به منظور ارزیابی پایداری بوم نظام‌های زراعی مورد استفاده قرار گیرند. هدف از این مطالعه ارزیابی تأثیر مدیریت مقدار پسماند گیاه جو، سوزاندن آن، کود نیتروژن و خاک ورزی بر فعالیت آنزیم‌های فسفاتاز قلیایی و اوره‌آز در شرایط مزرعه‌ای و طی دوره‌ای 90 روزه بوده است. آزمایش به صورت ... بیشتر فعالیت‌های آنزیمی خاک می‌توانند به عنوان شاخص‌های کیفیت به منظور ارزیابی پایداری بوم نظام‌های زراعی مورد استفاده قرار گیرند. هدف از این مطالعه ارزیابی تأثیر مدیریت مقدار پسماند گیاه جو، سوزاندن آن، کود نیتروژن و خاک ورزی بر فعالیت آنزیم‌های فسفاتاز قلیایی و اوره‌آز در شرایط مزرعه‌ای و طی دوره‌ای 90 روزه بوده است. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی انجام گردید. تیمارهای آزمایش شامل دو سطح کاه و کلش جو (3 و6 تن درهکتار)، دو سطح سوزاندن (نسوزاندن و سوزاندن)، دو سطح کود اوره (صفر و 125کیلوگرم در هکتار) و دو نظام خاک‌ورزی (بدون خاک‌ورزی و با خاک‌ورزی) بودند. نتایج آزمایش نشان داد افزودن مقدار 6 تن در هکتار پسماند جو فعالیت‌های آنزیمی را نسبت به مقدار 3 تن در هکتار در 5- 0 سانتی‌متری خاک به طور معنی‌دار (05/0> p) افزایش داد. در حالی که سوزاندن کاه و کلش و عملیات خاک‌ورزی منجر به کاهش فعالیت آنزیم‌های اوره‌آز و فسفاتاز قلیایی شد. کود اوره بر فعالیت آنزیم فسفاتاز قلیایی بی‌تأثیر بود، در حالی که فعالیت آنزیم اوره‌آز را افزایش داد. آنزیم اوره‌آز نسبت به آنزیم فسفاتاز قلیایی حساسیت بیشتری نسبت به عملیات مختلف در خاک نشان داد. نتایج این مطالعه نشان داد که روش بدون خاک‌ورزی همراه با حفظ پسماند گیاهی در سطح 6 تن در هکتار و روش بدون سوزاندن مؤثرترین نوع مدیریت در حفظ و افزایش فعالیت آنزیم‌های مورد مطالعه در کوتاه مدت بودند.

تأثیر کاربرد فاضلاب‌های شهری بر برخی خصوصیات شیمیایی خاک شور و کیفیت شیمیایی زه‌آب‌های خروجی از ستون‌های خاک

اعظم حسین پور بوری آبادی؛ غلامحسین حق نیا؛ امین علیزاده؛ امیر فتوت

دوره 26، شماره 3 ، مرداد و شهریور 1391

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.14885

چکیده

افزایش جمعیت، محدودیت منابع آب و همچنین حجم عظیم فاضلاب‌های شهری و لزوم دفع مناسب آن‌ها، ضرورت بهره‌گیری مجدد از فاضلاب را افزایش داده است. دفع فاضلاب در خاک یکی از باصرفه‌ترین روش‌های تخلیه است. خصوصیات مختلف خاک، نوع فاضلاب و روش کاربرد آن از جمله مواردی هستند که بر کارائی خاک در تصفیه فاضلاب تاثیر می‌گذارند. به این منظور آزمایشی ... بیشتر افزایش جمعیت، محدودیت منابع آب و همچنین حجم عظیم فاضلاب‌های شهری و لزوم دفع مناسب آن‌ها، ضرورت بهره‌گیری مجدد از فاضلاب را افزایش داده است. دفع فاضلاب در خاک یکی از باصرفه‌ترین روش‌های تخلیه است. خصوصیات مختلف خاک، نوع فاضلاب و روش کاربرد آن از جمله مواردی هستند که بر کارائی خاک در تصفیه فاضلاب تاثیر می‌گذارند. به این منظور آزمایشی در 12 ستون‌ پلی‌اتیلنی در 7 دوره 15 روزه در قالب فاکتوریل در دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. فاضلاب‌خام و تصفیه‌شده تصفیه‌خانه پرکند آباد مشهد به ستون‌های پر شده از خاک لوم‌سیلتی در دو شرایط غرقاب پیوسته و متناوب بکار برده شدند. در پایان آزمایش نیز ستون‌های خاک برش داده شدند و نمونه‌های خاک از اعماق 25-0، 50-25 و 100-50 سانتی‌متری هر ستون جمع‌آوری گردیدند. ویژگی‌هایی مانند اسیدیته، شوری، غلظت نیترات، فسفات، کربن‌آلی‌کل، نیکل و کادمیم در نمونه‌های بخش محلول خاک و همچنین زه‌آب‌های جمع‌آوری شده در هر دوره آزمایش اندازه‌گیری شدند. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که میانگین مقدار تمام پارامترهای فوق (به جز اسیدیته و شوری) در زه‌آب‌های خروجی، همواره کمتر از میانگین مقدار آن در فاضلاب‌های ورودی به خاک است اما با استمرار کاربرد فاضلاب‌ها در طول زمان بر مقدار آن‌ها (به جز شوری و نیکل) افزوده شده است. مقدار کادمیم در نمونه‌های زه‌آب در هیچ دوره قابل تشخیص نبود. در بررسی تأثیر کاربرد فاضلاب‌ها بر خصوصیات شیمیایی خاک نیز مشخص گردید که مقدار تمامی ویژگی‌های مورد اندازه‌گیری (به جز شوری) در مقایسه با مقدار اولیه آن‌ها در محلول خاک افزایش یافته‌اند. بنابراین با توجه نتایج به دست آمده، تخلیه فاضلاب‌های مورد استفاده به ویژه فاضلاب‌خام باید با مدیریت صحیحی صورت گیرد تا بتوان ضمن بهره‌گیری مطلوب از آن‌ها، خطرات زیست محیطی ناشی از تخلیه آن‌ها در محیط پیرامون را نیز به حداقل ممکن کاهش داد.

تاثیر فروزین و AQS بر کاهش زیستی هماتیت در حضور باکتری شونلا

نسرین قربان زاده؛ امیر لکزیان؛ غلامحسین حق نیا

دوره 26، شماره 2 ، خرداد و تیر 1391

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.14184

چکیده

کاهش آهن در کانی های آهن دار فرایندی مهم در رفتار آلاینده ها می باشد و درک عوامل مؤثر بر این فرایند در بهبود اصلاح زیستی آلاینده ها حائز اهمیت خواهد بود. یکی از عوامل مؤثر بر کاهش آهن مواد آلی می باشند که با سازوکارهای انتقال الکترون وکمپلکس کردن، کاهش زیستی آهن فریک را در حضور باکتریهای کاهنده آهن افزایش می دهند. از این رو به منظور ... بیشتر

بررسی مفهوم خاک‌های درجا براساس تکوین و تکامل خاک‌های تشکیل‌شده از مواد مادری گوناگون در پهنه بینالود، مشهد

اکبر حسنی نکو؛ علی رضا کریمی؛ غلامحسین حق نیا؛ محمد حسین محمودی قرایی

دوره 26، شماره 2 ، خرداد و تیر 1391

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.14187

چکیده

مواد مادری به‌عنوان یکی از عوامل اصلی خاک‌سازی، تاثیر زیادی بر ویژگی‌های خاک‌ها دارند. پهنه بینالود در اطراف مشهد از نظر زمین‌شناسی متنوع می‌باشد و برای مطالعه خاک‌های درجا مناسب است. هدف از این مطالعه بررسی ویژگی‌های مورفولوژیکی، فیزیکی و شیمیایی خاک‌های حاصل از مواد مادری گوناگون پهنه بینالود و بررسی مفهوم خاک‌های درجا براساس ... بیشتر مواد مادری به‌عنوان یکی از عوامل اصلی خاک‌سازی، تاثیر زیادی بر ویژگی‌های خاک‌ها دارند. پهنه بینالود در اطراف مشهد از نظر زمین‌شناسی متنوع می‌باشد و برای مطالعه خاک‌های درجا مناسب است. هدف از این مطالعه بررسی ویژگی‌های مورفولوژیکی، فیزیکی و شیمیایی خاک‌های حاصل از مواد مادری گوناگون پهنه بینالود و بررسی مفهوم خاک‌های درجا براساس چگونگی تکوین و تکامل این خاک‌ها است. بدین منظور، دو خاکرخ در موقعیت قله شیب هر یک از سنگ‌های گرانیتی، آذرین فوق‌بازی و دگرگونی حفر و پس از تشریح، از افق‌های ژنتیکی آنها نمونه‌برداری شد. ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی شامل بافت، کربنات کلسیم معادل، گچ، مواد آلی، pH، CEC و EC هر یک از افق‌ها اندازه‌گیری شد. بافت درشت و عمق کم خاک‌ها، نشان‌دهنده شدت کم فرآیندهای هوادیدگی در این منطقه بود و حداکثر تکامل در این خاک‌ها با تشکیل افق‌های کمبیک، کلسیک و ژیپسیک قابل تشخیص است. خاک‌های گرانیتی و فوق‌بازی به‌ترتیب، دارای بیشترین مقدار شن و رس بودند و خاک‌های دگرگونی حالت حدواسط داشتند. CEC از 8/7 در خاک دگرگونی تا 9/35 سانتی‌مول (+) بر کیلوگرم در خاکرخ آذرین فوق بازی متغیر بود. نبودن همبستگی بین CEC با درصد رس نشان داد که نوع رس بیشتر از مقدار رس بر CEC موثر است. از نکات جالب توجه، حضور گچ و کربنات کلسیم در این خاک‌ها بود که با توجه به ترکیب نوع سنگ‌ها، نمی‌توانند از هوادیدگی آنها تشکیل شده باشند. با توجه به فعالیت باد در مناطق خشک، گچ و کربنات کلسیم بایستی در اثر فعالیت باد به خاکرخ‌های مورد مطالعه اضافه شده باشند. با توجه به ویژگی‌های گفته شده، خاک‌های مورد مطالعه را نمی‌توان به‌عنوان خاک کاملا درجا در نظر گرفت.

بررسی اثر تراکم بر ویژگی های فیزیکی و هیدرولیکی یک خاک لوم

نوشین رمضانی؛ غلامعباس صیاد؛ عبدالرحمن برزگر؛ غلامحسین حق نیا؛ یعقوب منصوری

دوره 26، شماره 1 ، فروردین و اردیبهشت 1391

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.13650

چکیده

ارزیابی کمی تراکم خاک به منظور بهبود روش های مدیریتی کشاورزی جهت کاهش مشکلات ناشی از تراکم در محیط زیست و سیستم های تولید محصول ضروری می باشد. تراکم خاک با تغییر خصوصیات فیزیکی و هیدرولیکی خاک، نفوذ آب به خاک و قابلیت دسترسی گیاهان به آب و هوا را تا حد قابل ملاحظه ای کاهش داده که مجموع اثرات مذکور باعث کاهش کیفیت خاک می گردند. بنابراین ... بیشتر

بررسی اثر تراکم بر مسیرهای نفوذ آب در خاک با استفاده از محلول ردیاب رنگی و پردازش تصویر

نوشین رمضانی؛ غلامعباس صیاد؛ عبدالرحمن برزگر؛ یعقوب منصوری؛ غلامحسین حق نیا؛ سلمان طاهری‌زاده

دوره 25، شماره 6 ، بهمن و اسفند 1390

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.12491

چکیده

چکیده تراکم حاصل از عملیات کشاورزی می تواند باعث تغییر منافذ هدایت کننده آب در خاک شود. فشردگی منافذ خاک باعث تخریب ساختمان خاک، کاهش ارتباط روزنه‏ها به یکدیگر و در نتیجه کاهش کیفیت خاک و جمعیت های گیاهی و ریز جانداران می گردد. مطالعه ای به منظور بررسی مسیرهای نفوذ آب در خاک و کمی کردن میزان نفوذ آب بر اساس مساحت رنگی در سطوح مختلف ... بیشتر چکیده تراکم حاصل از عملیات کشاورزی می تواند باعث تغییر منافذ هدایت کننده آب در خاک شود. فشردگی منافذ خاک باعث تخریب ساختمان خاک، کاهش ارتباط روزنه‏ها به یکدیگر و در نتیجه کاهش کیفیت خاک و جمعیت های گیاهی و ریز جانداران می گردد. مطالعه ای به منظور بررسی مسیرهای نفوذ آب در خاک و کمی کردن میزان نفوذ آب بر اساس مساحت رنگی در سطوح مختلف فشردگی در یک خاک لومی در اهواز در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی، با پنج تیمار (شاهد (بدون عبور)، یک بار، دو بار، چهار بار و هشت بار عبور تراکتور) و در سه تکرار انجام شد. در مزرعه، محلول ردیاب رنگی بریلیانت بلو سی اف سی به‌طور یکنواخت توسط باران ساز با سرعت پنج میلی متر در ساعت و به مدت هشت ساعت به هر تیمار اضافه گردید. مسیرهای جریان رنگی با استفاده از دوربین های دیجیتال عکس برداری شدند. تصاویر دیجیتالی توسط تکنیک پردازش تصویر تجزیه و تحلیل شده و توزیع مکانی ماده ردیاب رنگی به صورت کمی در هر تیمار مشخص گردید. نتایج این مطالعه نشان داد ویژگی های فیزیکی و هیدرولیکی خاک در اثر تراکم ایجاد شده به‌طور معنی داری تحت تأثیر قرار گرفتند. بیشترین اثر تراکم در عمق 20-0 سانتی متر بود و از این عمق به بعد تغییراتی در خصوصیات فیزیکی خاک در اثر تراکم ایجاد شده مشاهده نگردید. همچنین نتایج حاصل از پردازش تصاویر نشان دادند که میزان نفوذ ماده ردیاب رنگی (به عنوان شاخص نفوذ آب در خاک) در بیشترین سطح فشردگی خاک (تیمار هشت بار عبور تراکتور) نسبت به تیمار شاهد 5/77 درصد کاهش داشت. در تیمار شاهد نفوذ ماده ردیاب رنگی یکنواخت بوده در صورتی که در تیمارهای چهار و هشت بار عبور تراکتور میزان نفوذ سطحی بسیار کم ولی در عمق های پایین تر به علت جریان ترجیحی نفوذ ماده ردیاب رنگی دیده شد. تراکم تعیین شده با اندازه گیری های آزمایشگاهی هم‌خوانی خوبی با نتایج حاصل از اندازه گیری های نفوذ ماده ردیاب رنگی داشت. الگوهای جریان نه تنها اطلاعاتی در مورد اثرات تراکم ارائه می دهد بلکه نشان می دهد که تراکم چگونه جریان آب در خاک را تغییر می دهد.

تعیین مهم‌ترین ویژگی های موثر بر شاخص های کیفیت خاک در بخشی از زمین های کشاورزی و مرتعی جنوب مشهد

حسین شهاب آرخازلو؛ حجت امامی؛ غلامحسین حق نیا؛ علی رضا کریمی

دوره 25، شماره 5 ، آذر و دی 1390

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i--.11256

چکیده

چکیده یکی از مسائل مورد توجه در مدیریت پایدار خاک ها به منظور تولید بهینه کشاورزی و حفظ منابع طبیعی، ارزیابی کیفیت خاک است. استفاده از شاخص های کیفیت خاک ابزار مفیدی برای تعیین و مقایسه کیفیت خاک ها است. در این پژوهش با استفاده از روش تجزیه مولفه های اصلی (PCA)، از میان 18 ویژگی مورد بررسی خاک یا کل ویژگی های موثر بر کیفیت خاک (TDS)، 6 ویژگی ... بیشتر چکیده یکی از مسائل مورد توجه در مدیریت پایدار خاک ها به منظور تولید بهینه کشاورزی و حفظ منابع طبیعی، ارزیابی کیفیت خاک است. استفاده از شاخص های کیفیت خاک ابزار مفیدی برای تعیین و مقایسه کیفیت خاک ها است. در این پژوهش با استفاده از روش تجزیه مولفه های اصلی (PCA)، از میان 18 ویژگی مورد بررسی خاک یا کل ویژگی های موثر بر کیفیت خاک (TDS)، 6 ویژگی به‌عنوان مهم‌ترین یا حداقل ویژگی های موثر بر کیفیت خاک (MDS) تعیین شدند. سپس کیفیت خاک های کشاورزی و مراتع منطقه ی ده سرخ واقع در جنوب شهر مشهد، با استفاده از دو مدل شاخص تجمعی کیفیت خاک (IQI) و شاخص کیفیت خاک نمورو (NQI) و هر کدام در دو مجموعه ی ویژگی های خاک TDS و MDS ارزیابی شد. نتایج نشان داد که به طور کلی خا ک های منطقه از نظر شاخص های مورد مطالعه دارای محدودیت زیادی بودند و همبستگی معنی داری بین IQITDS و IQIMDS و بین NQITDS و NQIMDS وجود داشت. این امر نشان می دهد که مجموعه ی MDS تعیین شده به خوبی می تواند نماینده ی مناسبی از TDS باشد. افزون بر این مقایسه شاخص های کیفیت خاک در زمین های کشاورزی و مرتع نشان داد که، استفاده از مجموعه ی TDS در تعیین تاثیر کاربری زمین بر شاخص های کیفیت خاک کارایی بیشتری دارد. واژه های کلیدی: تجزیه مولفه های اصلی، شاخص تجمعی کیفیت خاک، شاخص نمورو

مطالعه تجزیه علف کش آترازین به وسیله باکتری های‌ سودوموناس فلورسنس و سودوموناس آرژینوزا به عنوان منبع نیتروژن و کربن در شرایط آزمایشگاهی

دانیال رضایی؛ غلامحسین حق نیا؛ امیر لکزیان؛ محمدحسن حسن زاده خیاط؛ حوریه نصیرلی

دوره 25، شماره 4 ، مهر و آبان 1390

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.10233

چکیده

چکیده تجزیه زیستی آترازین به وسیله باکتری ها به عنوان یکی از روش های مهم زیست پالایی مطرح می باشد. تجزیه این علف کش به وسیله باکتری‌ها از جنس های گوناگونی گزارش شده است. باکتری ها معمولا آترازین را به عنوان منبع نیتروژن و کربن استفاده می کنند. هدف این مطالعه بررسی تجزیه آترازین به وسیله باکتری های سودوموناس فلورسنس (P.F) و سودوموناس ... بیشتر چکیده تجزیه زیستی آترازین به وسیله باکتری ها به عنوان یکی از روش های مهم زیست پالایی مطرح می باشد. تجزیه این علف کش به وسیله باکتری‌ها از جنس های گوناگونی گزارش شده است. باکتری ها معمولا آترازین را به عنوان منبع نیتروژن و کربن استفاده می کنند. هدف این مطالعه بررسی تجزیه آترازین به وسیله باکتری های سودوموناس فلورسنس (P.F) و سودوموناس آرژینوزا (P.A) در شرایط آزمایشگاهی بوده است. آزمایش در قالب کاملا تصادفی با آرایش فاکتوریل با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل دو گونه باکتری (سودوموناس فلورسنس و سودوموناس آرژینوزا)، سه سطح غلظت آترازین 100، 200 و 300 (میلی‌گرم در لیتر) و چهار نوع محیط کشت نمکهای معدنی (کامل، بدون نیتروژن، بدون کربن و بدون نیتروژن و کربن) بود. نتایج بدست آمده از آزمایش نشان داد که هر دو باکتری توان تجزیه آترازین در هر سه غلظت در بازه زمانی 48 ساعت را داشتند. لیکن با افزایش غلظت آترازین مقدار بیشتری از آن تجزیه شد. در سه غلظت 100، 200 و 300 میلی‌گرم در لیتر تجزیه آترازین برای باکتری سودوموناس فلورسنس به ترتیب 5/18، 91/48 و 6/72 درصد و برای باکتری سودوموناس آرژینوزا 08/19، 83/33 و 66/62 درصد بود. در تیمار محیط کشت بدون نیتروژن بیشترین تجزیه به وسیله سودوموناس فلورسنس روی داد که تفاوت معنی داری با دیگر محیط های کشت داشت. در این آزمایش حضور نیتروژن عامل محدود کننده ای در تجزیه آترازین به‌وسیله باکتری سودوموناس فلورسنس بود. لیکن فاکتور نیتروژن تفاوت معنی داری درتجزیه آترازین به وسیله سودوموناس آرژینوزا درمقایسه با دیگر محیط های کشت نداشت. واژه های کلیدی: آترازین، تجزیه زیستی، سودوموناس آرژینوزا، سودوموناس فلورسنس

تعیین توزیع بهینه اندازه منافذ خاک با استفاده از شاخص های کیفیت فیزیکی خاک و بررسی عوامل موثر بر شاخص Sgi در جنوب شهر مشهد

حسین شهاب آرخازلو؛ حجت امامی؛ غلامحسین حق نیا؛ علی رضا کریمی

دوره 25، شماره 4 ، مهر و آبان 1390

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.10251

چکیده

چکیده بررسی کیفیت خاک به منظور حداکثر بهره برداری کشاورزی با حداقل تخریب زیست محیطی ضروری می باشد. یکی از جنبه های اساسی در کیفیت خاک مطالعه شاخص های فیزیکی کیفیت خاک است که به پایداری ساختمان خاک و برقراری نسبت مناسب از آب و هوا در ناحیه رشد ریشه مربوط می شود. بنابراین تعیین توزیع بهینه اندازه منافذ خاک دارای اهمیت می باشد و این مطالعه ... بیشتر چکیده بررسی کیفیت خاک به منظور حداکثر بهره برداری کشاورزی با حداقل تخریب زیست محیطی ضروری می باشد. یکی از جنبه های اساسی در کیفیت خاک مطالعه شاخص های فیزیکی کیفیت خاک است که به پایداری ساختمان خاک و برقراری نسبت مناسب از آب و هوا در ناحیه رشد ریشه مربوط می شود. بنابراین تعیین توزیع بهینه اندازه منافذ خاک دارای اهمیت می باشد و این مطالعه با هدف تعیین توزیع بهینه اندازه منافذ بر اساس شاخص های فیزیکی کیفیت خاک و نیز تعیین عوامل موثر بر شیب منحنی رطوبتی در نقطه عطف (شاخص Sgi) و تاثیر نوع کاربری زمین بر شاخص های کیفیت فیزیکی خاک انجام شد. خاک های مورد مطالعه دارای رده بندیHaplocalcid بودند، کلاس بافت آنها از شنی تا لوم رسی و درصد کربن آلی 2/0 تا 2/2 درصد متغییر بود. در این مطالعه با برازش معادله وان گن اختن به داده های آزمایشی منحنی رطوبتی خاک، شاخص Sgi و توزیع اندازه منافذ در چهل نمونه خاک شامل دو نوع کاربری مرتع و کشاورزی در جنوب دشت مشهد تعیین شد. همچنین بعضی دیگر از شاخص های فیزیکی کیفیت خاک مثل درصد کربن آلی (%OC)، جرم مخصوص ظاهری، نسبت جذب سدیم (SAR)، میانگین وزنی قطر خاکدانه ها (MWD)، ظرفیت زراعی نسبی (RFC)، ظرفیت آب در دسترس گیاه (PAWC)، تخلخل تهویه ای (AC) و شاخص پایداری ساختمانی (SI) اندازه گیری شدند. در ادامه با استفاده از هشت شاخص کیفیت فیزیکی خاک توزیع بهینه اندازه منافذ خاک تعیین گردید. همچنین همبستگی بین شاخص Sgi با ویژگی های خاک بررسی شد که در نتیجه آن همبستگی مثبت و معنی دار بین شاخص Sgi و درصد کربن آلی، MWD، RFC و PAWC و همبستگی منفی و معنی دار با SAR در دو نوع کاربری کشاورزی و مرتع ملاحظه شد. علاوه براین مقایسه میانگین شاخص ها بین دو نوع کاربری زمین نشان داد که از هشت شاخص مورد بررسی، شاخصهای Sgi، MWD و PAWC با تغییر کاربری زمین از مرتع به کشاورزی به طور معنی داری کاهش یافته اند. واژه های کلیدی: توزیع اندازه منافذ، شاخص Sgi، کیفیت فیزیکی خاک

اثر لجن فاضلاب، مقدار رس و زمان بر شکل‌های شیمیایی نیکل و کادمیم در چند خاک آهکی

محمد حسین روانبخش؛ امیر فتوت؛ غلامحسین حق نیا

دوره 25، شماره 3 ، مرداد و شهریور 1390

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.9625

چکیده

چکیده این مطالعه به منظور تعیین اثرات لجن فاضلاب، درصد رس و زمان بر توزیع گونه های نیکل و کادمیم در فراکشن‌های مختلف خاک های آهکی انجام شد. به همین منظور آزمایشی با خاک های متفاوت به لحاظ درصد آهک (4 و 30)، درصد رس (8 و 40)، نیکل (صفر و 100 میلی گرم بر کیلوگرم)، کادمیم (صفر و 25 میلی گرم بر کیلوگرم) و ماده آلی لجن فاضلاب (صفر و 50 تن در هکتار) در دو ... بیشتر چکیده این مطالعه به منظور تعیین اثرات لجن فاضلاب، درصد رس و زمان بر توزیع گونه های نیکل و کادمیم در فراکشن‌های مختلف خاک های آهکی انجام شد. به همین منظور آزمایشی با خاک های متفاوت به لحاظ درصد آهک (4 و 30)، درصد رس (8 و 40)، نیکل (صفر و 100 میلی گرم بر کیلوگرم)، کادمیم (صفر و 25 میلی گرم بر کیلوگرم) و ماده آلی لجن فاضلاب (صفر و 50 تن در هکتار) در دو زمان (صفر و 60 روز) در قالب طرح کاملاً تصادفی در آزمایشگاه انجام شد. نمونه‌ها به مدت دو ماه در دمای حدود 25 درجه و شرایط نزدیک به ظرفیت مزرعه‌ای نگهداری شدند. در نهایت توزیع گونه های نیکل و کادمیم در فراکشن‌های تبادلی+ محلول، آلی، کربناتی و باقیمانده بوسیله روش عصاره گیری مرحله‌ای تعیین شدند. به طور کلی، نتایج نشان دادند که در طول آزمایش در مورد کادمیم، قسمت اعظم آن در فاز کربناتی و در مورد نیکل در فاز باقیمانده مشاهده گردید و با اعمال تیمارهای مختلف تغییرات معنی‌داری نشان داد. کاربرد لجن فاضلاب سبب افزایش معنی‌دار نیکل کربناتی و آلی و کادمیم آلی گردید. مقدار کادمیم و نیکل موجود در فاز کربناتی و آلی در خاک با درصد کربنات کلسیم 33 درصد و همچنین فرم باقیمانده نیکل و کادمیم در خاک با آهک 4 درصد بالاتر بود. گذشت زمان سبب کاهش معنی‌دار فرم‌های محلول‌تر در مورد هر دو فلز سنگین گردید. در بافت رسی، نیکل و کادمیم باقیمانده به طور معنی داری بالاتر از بافت لوم شنی بود. با افزودن نیکل و کادمیم، تمام فراکشن‌ها به طور معنی‌داری افزایش نشان دادند و همچنین افزودن نیکل و کادمیم در این آزمایش اثر سایر تیمار‌ها را تشدید نمود. در مجموع در این مطالعه به نظر می‌رسد کربنات کلسیم، درصد رس و ماده آلی نقش مهمی در نگهداری و جابجایی نیکل و کادمیم در فراکشن‌های خاک دارند. واژه های کلیدی: شکل های شیمیایی، کربنات کلسیم، لجن فاضلاب، درصد رس، زمان

تهیه نقشه شوری و سدیمی خاک سطحی با روشهای دورسنجی و زمین آماری در جنوب شهرستان مه ولات

راضیه دائم پناه؛ غلامحسین حق نیا؛ امین علیزاده؛ علی رضا کریمی

دوره 25، شماره 3 ، مرداد و شهریور 1390

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.9637

چکیده

چکیده در چند دهه گذشته استفاده از روش‌های زمین‌آمار و دورسنجی برای تهیه نقشه شوری خاک و پایش تغییرات آن توسعه پیدا کرده است. هدف از این مطالعه مقایسه قابلیت روش‌های زمین‌آمار و سنجش از دور برای تهیه نقشه شوری و سدیمی خاک سطحی در بخشی از پلایای واقع درجنوب شهرستان مه ولات استان خراسان رضوی می‌باشد. تعداد 88 نمونه از عمق 10-0 سانتی‌متری ... بیشتر چکیده در چند دهه گذشته استفاده از روش‌های زمین‌آمار و دورسنجی برای تهیه نقشه شوری خاک و پایش تغییرات آن توسعه پیدا کرده است. هدف از این مطالعه مقایسه قابلیت روش‌های زمین‌آمار و سنجش از دور برای تهیه نقشه شوری و سدیمی خاک سطحی در بخشی از پلایای واقع درجنوب شهرستان مه ولات استان خراسان رضوی می‌باشد. تعداد 88 نمونه از عمق 10-0 سانتی‌متری خاک سطحی از محل تقاطع خطوط یک شبکه منظم با ابعاد 1000×1000 متری برداشت و EC، pH و SAR نمونه ها اندازه گیری شد. پس از تبدیل داده های غیرنرمال به نرمال، بررسی ناهمسانگردی و تعیین پارامترهای واریوگرام، نقشه های شوری و سدیمی با روش کریجینگ و با دقت های 58 و60 تهیه شد. نتایج نشان داد که روش کریجینگ روی داده های شوری و سدیمی اثر پیرایشی داشته و موجب کاهش انحراف معیار داده ها شده است. برای تهیه نقشه شوری و سدیمی با فن دورسنجی از تصاویرماهواره IRS-P6 هند استفاده شد. پس از انجام عملیات پیش پردازش، تصاویرPCA ، شاخص های شوری SI1، SI2، BI و NDSI تهیه و سپس ارزش روشنایی مربوط به نقاط نمونه برداری استخراج گردید. با بررسی همبستگی بین داده ها و ارزش روشنایی تصاویر، شاخص SI1 که دارای بالاترین ضریب همبستگی بود، گزینش و نقشه شوری خاک سطحی با روش طبقه بندی نظارت شده و دقت 81 درصد تهیه شد. به دلیل نبود همبستگی میان تصاویر با داده های سدیمی و همچنین بین داده های سدیمی با شوری و اسیدیته، امکان استخراج تهیه نقشه سدیمی با این روش ضعیف ارزیابی شد. مقایسه بین این دو روش نشان می دهد که به منظور افزایش دقت در نقشه های بدست آمده از روش کریجینگ باید تعداد نقاط زیادتری برداشت نمود، درصورتی که در روش دورسنجی می توان با تعداد نقاط کمتر، صرفه جویی در وقت و هزینه به نقشه ‌های دقیق‌تری دست یافت. واژه های کلیدی: سنجش از دور، زمین آمار، نقشه شوری خاک، شهرستان مه ولات

تأثیر Thiobacillus و Aspergillus بر فراهمی فسفر از خاک فسفات غنی شده با گوگرد و ورمی کمپوست

مرضیه محمدی آریا؛ امیر لکزیان؛ غلامحسین حق نیا؛ حسین بشارتی؛ امیر فتوت

دوره 24، شماره 1 ، فروردین و اردیبهشت 1389

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.2912

چکیده

چکیده بسیاری از مطالعات نشان می‌دهد که استفاده مستقیم از سنگ فسفات به عنوان منبع تأمین فسفر برای گیاهان چندان مناسب نبوده و کارایی لازم را ندارد. تلقیح خاک فسفات با باکتری Thiobacillus و دیگر ریز جانداران حل کننده فسفات و یا استفاده از گوگرد و ماده آلی می‌تواند سبب افزایش فراهمی فسفر از خاک فسفات شود. در این مطالعه آزمایشی با آرایش فاکتوریل ... بیشتر

تأثیر کودهای مختلف نیتروژن بر نیتروژن آلی محلول (DON) و نیتروژن معدنی

منا مصدقی؛ امیر لکزیان؛ غلامحسین حق نیا؛ امیر فتوت؛ اکرم حلاج نیا

دوره 23، شماره 4 ، مهر و آبان 1388

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.2465

چکیده

نیتروژن آلی محلول (DON) یکی از بخش های مهم مواد آلی محلول (DOM) خاک است که سهم قابل توجهی از نیتروژن محلول خاک را به خود اختصاص داده و به عنوان منبع مهم نیتروژن در بسیاری از اکوسیستم های آبی و خاکی در نظر گرفته می شود. نیتروژن معدنی محلول (DIN) نیز که شامل نیترات، نیتریت و آمونیوم می باشد از شکل های دیگر نیتروژن در محلول خاک بوده که از دیدگاه ... بیشتر نیتروژن آلی محلول (DON) یکی از بخش های مهم مواد آلی محلول (DOM) خاک است که سهم قابل توجهی از نیتروژن محلول خاک را به خود اختصاص داده و به عنوان منبع مهم نیتروژن در بسیاری از اکوسیستم های آبی و خاکی در نظر گرفته می شود. نیتروژن معدنی محلول (DIN) نیز که شامل نیترات، نیتریت و آمونیوم می باشد از شکل های دیگر نیتروژن در محلول خاک بوده که از دیدگاه تغذیه گیاهی دارای اهمیت است. عملیات مدیریتی خاک همانند کوددهی می تواند بر غلظت و حرکت DON و DIN در خاک تأثیرگذار باشد. هدف از این تحقیق بررسی مقایسه ای اثر کودهای نیتروژن بر کمیت DON و DIN دو خاک آلفی سول در شمال ایران بود. بدین منظور آزمایشی با آرایش فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی با 400 کیلوگرم کود نیتروژن از سه منبع اوره، نیترات آمونیوم و سولفات آمونیوم به همراه شاهد در شش زمان (صفر، 7، 14، 28، 42 و 60 روز) با سه تکرار و در دو خاک مختلف انجام شد. تغییرات DON،DIN (NO3+NO2)) و NH4 ( و pH در طول مدت زمان 60 روز و در شش زمان مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این آزمایش نشان دادند که افزودن کودهای نیتروژن به هر دو خاک باعث کاهش میزان DON گردید. اما میزان (NO3+NO2) و NH4 افزایش پیدا کرد. در بین کودهای نیتروژن کود سولفات آمونیوم به دلیل کاهش pH، بیشترین تأثیر را در کاهش غلظت DON داشت. نتایج این تحقیق همچنین نشان داد که دامنه نوسانات DON در مدت زمان 60 روز و در شرایط آزمایشگاهی به طور متوسط بین 11 تا 75 درصد بوده است. در هر دو خاک در ابتدای آزمایش DON غالب ترین شکل نیتروژن محلول بوده و بر عکس در انتهای آزمایش مجموع نیترات و نیتریت بخش عمده نیتروژن کل محلول خاک را به خود اختصاص دادند.

تأثیر دما و دی اکسید کربن بر شکل‌های نیتروژن محلول در یک خاک آهکی

اکرم حلاج نیا؛ غلامحسین حق نیا؛ امیر لکزیان؛ عاطفه رمضانیان

دوره 23، شماره 4 ، مهر و آبان 1388

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.2466

چکیده

افزایش غلظت دی اکسید کربن و سایر گازهای گلخانه ای در سال‌های اخیر و در نتیجه آن افزایش دمای کره زمین ممکن است بر چرخه های بیوشیمیای عناصر در خاک تأثیر گذار باشد. به منظور بررسی تأثیر دما و غلظت گاز دی اکسید کربن و اثر متقابل آنها بر شکل‌های نیتروژن محلول خاک آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با آرایش فاکتوریل با دو سطح دمایی 25 و 35 درجه ... بیشتر افزایش غلظت دی اکسید کربن و سایر گازهای گلخانه ای در سال‌های اخیر و در نتیجه آن افزایش دمای کره زمین ممکن است بر چرخه های بیوشیمیای عناصر در خاک تأثیر گذار باشد. به منظور بررسی تأثیر دما و غلظت گاز دی اکسید کربن و اثر متقابل آنها بر شکل‌های نیتروژن محلول خاک آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با آرایش فاکتوریل با دو سطح دمایی 25 و 35 درجه سانتیگراد و دو سطح غلظت گاز دی اکسید کربن به مقدار 350 و 750 میلیگرم در لیتر بر روی یک خاک آهکی با یک درصد کود گاوی پوسیده به همراه 200 کیلوگرم در هکتار کود اوره انجام شد. تغییرات غلظت شکل‌های نیتروژن محلول خاک شامل نیتروژن محلول کل، نیتروژن معدنی محلول ، نیتروژن آلی محلول، مجموع نیترات و نیتریت و آمونیوم در طی 60 روز بررسی شد. نتایج نشان داد که تأثیر افزایش غلظت دی اکسید کربن در دماهای 25 و 35 درجه سانتیگراد بر غلظت شکل‌های مختلف نیتروژن محلول خاک متفاوت بود. در دمای 25 درجه سانتیگراد افزایش غلظت دی اکسید کربن موجب افزایش نیتروژن آلی محلول و کاهش نیتروژن معدنی محلول و مجموع نیتریت و نیترات گردید و بر مقدار نیتروژن محلول کل تأثیر معنی داری نداشت. در حالی که در دمای 35 درجه سانتیگراد افزایش غلظت دی اکسید کربن از 350 به 750 میلیگرم در لیتر غلظت نیتروژن محلول کل، نیتروژن معدنی محلول و مجموع نیتریت و نیترات را افزایش داد و بر مقدار نیتروژن آلی محلول تأثیر معنی داری نداشت. افزایش غلظت دی اکسید کربن در دماهای بالاتر موجب افزایش تجزیه فرم‌های آلی نیتروژن گردید. در بررسی روند تغییرات غلظت شکل‌های نیتروژن محلول در طی زمان نشان داده شد که تغییرات نیتروژن آلی محلول نسبت به سایر شکل‌ها در طی زمان زیادتر بود. افزایش غلظت دی اکسید کربن در دمای 35 درجه سانتیگراد موجب وقوع زود هنگام حداکثر و حداقل غلظت نیتروژن آلی محلول نسبت به سایر تیمارها در طی زمان گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که افزایش دما به همراه افزایش دی اکسید کربن موجب تحریک و افزایش سرعت واکنش‌های بیوشیمیایی نیتروژن در خاک گردید.

بررسی تغییرات کیفیت شیمیایی فاضلاب ‌خام و پساب شهری در اثر عبور از ستون‌های‌ خاک

اعظم حسین پور؛ غلامحسین حق نیا؛ امین علیزاده؛ امیر فتوت

دوره 23، شماره 3 ، مرداد و شهریور 1388

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.2283

چکیده

چکیده افزایش جمعیت، محدودیت منابع آب و همچنین حجم عظیم فاضلاب‌های تولید شده در شهرها و لزوم دفع مناسب آن‌ها، ضرورت بهره‌گیری از فاضلاب را افزایش داده است. دفع فاضلاب در خاک یکی از باصرفه‌ترین روش‌های دفع فاضلاب است، به طوری که با عبور فاضلاب از خاک، کیفیت شیمیایی آن بهبود می‌یابد. به همین منظور، آزمایشی در ستون‌های پلی‌اتیلنی ... بیشتر چکیده افزایش جمعیت، محدودیت منابع آب و همچنین حجم عظیم فاضلاب‌های تولید شده در شهرها و لزوم دفع مناسب آن‌ها، ضرورت بهره‌گیری از فاضلاب را افزایش داده است. دفع فاضلاب در خاک یکی از باصرفه‌ترین روش‌های دفع فاضلاب است، به طوری که با عبور فاضلاب از خاک، کیفیت شیمیایی آن بهبود می‌یابد. به همین منظور، آزمایشی در ستون‌های پلی‌اتیلنی به ارتفاع 150 و قطر 11 سانتی‌متر در 7 دوره 15 روزه در قالب طرح آماری کاملاً تصادفی در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. فاضلاب خام و فاضلاب تصفیه ‌شده تصفیه‌خانه پرکندآباد در ستون‌های پر شده از خاک لوم ‌شنی، در شرایط غرقاب متناوب به کار برده شدند. در پایان آزمایش، پارامترهایی مانند اسیدیته، شوری، نسبت جذب سدیم، نیتروژن – نیتراتی، فسفر – فسفاتی، کربن آلی کل و دو فلز سنگین نیکل و کادمیم در نمونه های زه آب جمع آوری شده از ستون های خاک اندازه گیری شدند نتایج به دست آمده بیانگر آن است که میانگین مقدار تمام پارامترهای فوق (به جز اسیدیته) در زه آب های خروجی، همواره کمتر از میانگین مقدار آن در فاضلاب‌های ورودی به ستون‌های خاک است اما با استمرار کاربرد فاضلاب‌ها در طول زمان بر مقدار آن‌ها افزوده شده است. در بررسی تأثیر نوع فاضلاب بر مقدار پارامترهای ذکر شده در زه‌آب‌های خروجی نیز مشخص گردید که میانگین مقدار اسیدیته زه‌آب‌ها‌ در نتیجه عبور فاضلاب خام (65/7) به طور معنی‌داری کمتر از فاضلاب تصفیه‌شده (71/7) است در حالی که برای میانگین مقدار نیتروژن-نیتراتی، فسفر-فسفاتی و نیکل، عکس این تأثیر مشاهده شد. به طوری که میانگین مقدار آن‌ها در زه آب ستون‌هایی که از فاضلاب خام استفاده شده بود به ترتیب برابر 96/21، 055/0 و 015/0 میلی‌گرم بر لیتر و در زه آب ستون‌هایی که از فاضلاب تصفیه‌شده استفاده شده بود به ترتیب برابر 48/20، 024/0 و 012/0 میلی‌گرم بر لیتر به دست آمد. تأثیر نوع فاضلاب‌ بر سایر پارامترها معنی‌دار نگردید. به طور کلی با توجه به مقدار نسبت جذب سدیم، نیتروژن-نیتراتی و کربن‌آلی‌کل در زه‌آب‌ها و همچنین مقدار دو فلز سنگین نیکل و کادمیم در فاضلاب‌های مورد استفاده به ویژه فاضلاب خام و خطراتی که انتقال آن‌ها به دنبال دارد، تخلیه دراز‌مدت فاضلاب در خاک باید با مدیریت صحیحی صورت گیرد. واژه‌های کلیدی: فاضلاب خام، فاضلاب تصفیه ‌شده، کیفیت شیمیایی زه‌آب، ستون خاک

تأثیر عناصر مس و روی در قابلیت جذب کادمیوم در ذرت و آفتابگردان

امیر لکزیان؛ اکرم حلاج نیا؛ غلامحسین حق نیا؛ عاطفه رمضانیان

دوره 23، شماره 3 ، مرداد و شهریور 1388

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.2315

چکیده

چکیده آلودگی خاک به عناصر سنگین و جذب آن توسط گیاه منجر به ورود این عناصر به زنجیره غذایی می گردد. از این رو بررسی عوامل موثر بر مقدار جذب این عناصر توسط گیاه در خاکهای آلوده از قبیل فراهمی عناصر غذایی حائز اهمیت می باشد. به منظور بررسی و مقایسه تأثیر فراهمی عناصر کم مصرف روی و مس بر تجمع کادمیوم در اندام‌های هوایی و ریشه آزمایشی با ... بیشتر چکیده آلودگی خاک به عناصر سنگین و جذب آن توسط گیاه منجر به ورود این عناصر به زنجیره غذایی می گردد. از این رو بررسی عوامل موثر بر مقدار جذب این عناصر توسط گیاه در خاکهای آلوده از قبیل فراهمی عناصر غذایی حائز اهمیت می باشد. به منظور بررسی و مقایسه تأثیر فراهمی عناصر کم مصرف روی و مس بر تجمع کادمیوم در اندام‌های هوایی و ریشه آزمایشی با آرایش فاکتوریل با دو گیاه ذرت و آفتابگردان ، سه سطح غلظت از عناصر مس (صفر، 01/0 و 02/0 میلی گرم در لیتر) و روی (صفر، 025/0 و 05/0 میلی گرم در لیتر) و دو سطح کادمیوم (غلظتهای 02/0 و 05/0 میلی گرم در لیتر) در محیط کشت آبی انجام گرفت. بررسی جذب کوتاه مدت کادمیوم در تیمارهای مختلف روی و مس نشان داد که فراهمی مس و روی تأثیری بر جذب کادمیوم در گیاه ذرت نداشت. در گیاه آفتابگردان بیشترین تجمع کادمیوم در اندام‌های هوایی و ریشه در غلظت 05/0 میلی گرم در لیتر کادمیوم در تیمار بدون مس مشاهده شد. در آفتابگردان تغذیه مناسب با روی در تیمار 05/0 میلی گرم در لیتر در هر دو سطح کادمیوم موجب کاهش غلظت کادمیوم در ریشه و اندام‌های هوایی این گیاه گردید. این در حالی است که اثر سینرژیسمی بین روی و کادمیوم در تیمار کمبود روی در غلظت 05/0 میلی گرم در لیتر کادمیوم مشاهده گردید. به طوری که افزایش روی در این تیمار در مقایسه با تیمار بدون روی موجب افزایش تجمع کادمیوم در اندام‌های هوایی و ریشه گردید. واژه‌های کلیدی: روی، مس، کادمیوم، ذرت، آفتابگردان

اثر فاضلاب کارخانه چرم سازی بر میزان کروم و تعیین شکلهای شیمیایی آن در خاک

حمیدرضا محمدپوران؛ امیر فتوت؛ غلامحسین حق نیا؛ اکرم حلاج نیا؛ محمود چمساز

دوره 23، شماره 2 ، خرداد و تیر 1388

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.1693

چکیده

چکیده کروم جزء فلزاتی است که به دلیل ویژگیهای خاص، کاربردهای متعددی در صنایع گوناگون دارد. به موازات گسترش استفاده از این فلز، ورود آن به محیط زیست نیز افزایش یافته که این مسأله به طور بالقوه خطرات زیست محیطی متعددی را در بردارد. در بخش اول این پژوهش که با هدف بررسی اثر پساب کارخانجات چرم‌سازی بر رفتار کروم در خاک صورت گرفت، بخشی از ... بیشتر چکیده کروم جزء فلزاتی است که به دلیل ویژگیهای خاص، کاربردهای متعددی در صنایع گوناگون دارد. به موازات گسترش استفاده از این فلز، ورود آن به محیط زیست نیز افزایش یافته که این مسأله به طور بالقوه خطرات زیست محیطی متعددی را در بردارد. در بخش اول این پژوهش که با هدف بررسی اثر پساب کارخانجات چرم‌سازی بر رفتار کروم در خاک صورت گرفت، بخشی از خاکهای تحت تأثیر فاضلاب تصفیه نشده شهرک چرم‌شهر مشهد مورد ارزیابی قرار گرفتند و مقدار کروم کل، کروم 6 ظرفیتی و نسبت توزیع کروم در شکلهای تبادلی، مواد آلی، کربناتی و باقیماندة این خاکها بررسی شد. بخش دوم این پژوهش با هدف بررسی اثر مقدار کروم وارد شده به خاک، بافت خاک و مقدار مادةآلی بر توزیع کروم در شکلهای مختلف در طول زمان انجام شد. در این بخش روند احیاء شدن کروم 6 ظرفیتی نیز با گذشت زمان مورد بررسی قرار گرفت. در بررسی خاکهای تحت تأثیر فاضلاب در منطقة چرم‌شهر، آلودگی این خاکها با کروم تا عمق 45 سانتیمتری از سطح مشاهد شد. در عصاره‌گیری پی در پی این خاکها مشخص شد که در حدود 90% از کروم در شکل باقیمانده قرار دارد. ترتیب توزیع کروم درشکلهای مختلف این خاکها به صورت زیر بود. شکل باقیمانده< شکل کربناتی< شکل موادآلی< شکل تبادلی نتایج نشان داد که زمان اثر بسیار مهمی بر توزیع کروم در شکلهای مختلف، بخصوص در زمان کوتاه از ورود کروم به خاک دارد. اگرچه تیمارهای اعمال شده به جز موارد معدودی از نظر آماری تأثیر معنی‌داری بر توزیع کروم در شکلهای مختلف نداشتند، ولی از مهمترین نتایج این بخش می‌توان به افزایش سهم کروم در شکل تبادلی با افزایش مقدار کروم وارد شده به خاک اشاره کرد که از دیدگاه زیست محیطی دارای اهمیت بسیار می باشد. واژه‌های کلیدی: کروم، ماده آلی، شکل شیمیایی، زمان

دوره 38 (1403)

دوره 37 (1402)

دوره 36 (1401)

دوره 35 (1400)

دوره 34 (1399)

دوره 33 (1398)

دوره 32 (1397)

دوره 31 (1396)

دوره 30 (1395)

دوره 29 (1394)

دوره 28 (1393)

دوره 27 (1392)

دوره 26 (1391)

دوره 25 (1390)

دوره 24 (1389)

دوره 23 (1388)

دوره 22 (1387)

نویسنده = غلامحسین حق نیا

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده